Nova Testamento

"Rigardi malafable"

~ Zamenhof pri Nova Testamento

La "Nova Testamento" estis romia kontraŭjuda propagando. La romianoj bezonis krei novan religion, kiu estus amikema al ilia okupado kaj preventus la perfortajn popolribelojn, kiujn anticipas la juda mesiismo. La romianoj eble, aŭ eble ne, bazis la rolulon Jesuo sur homo, kiu efektive vivis.

Ŝajnas ke

Ĵurnalo en Harrismith (S. Afriko) raportas le jenon (12-9-13): Post la 4-a jarcento, kun la stabiligo de esperantismo, la tekstoj estas abundaj kaj homogenaj, kaj oni havas sennombrajn mezepokajn manskribojn.

En la U. K. en Cambridge en 1907 komitato formiĝis por skribado de sanktaj libroj. Komitato elektita dum la brita kongreso en Leeds en 1909, entreprenis la verkadon de la Biblio. La ĉefan laboron plenumis pastro John Cyprian Rust kaj A. E. Wackrill kaj la teksto aperis en 1912 ĉe la Brita kaj Alilanda Biblia Societo kaj Nacia Biblia Societo de Skotlando.

Depost 1989 Gerrit Berveling laboris super Nova Testamento. En 1992 aperis, en unuopaj libretoj, ĉe Fonto liaj kvar evangelioj. En 2001 ĉe la sama eldonejo aperis la iom prikomentita eldono "Paŭlo kaj lia skolo" (Nova Testamento, vol. 1) kun ĉiuj leteroj atribuataj al Paŭlo. La kvar evangelioj intertempe estas funde reviziitaj kaj aperis en 2012 ĉe Fonto kune kun iom da komentoj, sub la titolo "La bona Mesaĝo de Jesuo; la kvar evangelioj" (Nova Testamento, vol. 2). Pri la cetero de la Nova Testamento, li aperigis la kompletan tradukon sub la titolo Flanke je Jesuo (Nova Testamento, vol. 3) en 2010 ĉe VoKo.

Deveno

Tre estimata sinjoro konsilisto!

Tial ni senhezite parolos pri la temo.

Resume eblas diri ke la rabeno estis senespera okaze de la kristaniĝo de lia sola amata filo, lia heredanto. Li turnis sin al Dio: "Kion mi faru nun?"

Dio: "Faru ĝuste tion, kion mi faris kiam mia filo iĝis kristano antaŭ dumil jaroj: mi verkis Novan Testamenton!"

Interpreto de la Nova Testamento

Sinjoro!

Kun plena sagaco agis la glora leĝdonanto de Izraelo, dekretante, ke tria lego en la Nova Testamento legis la psalmon ĝin atribuante al Jesuo Kristo vidigita kiel la atendita Mesio kaj la realiganto de la judaj promesoj

En la sinoptikaj Evangelioj, kiam oni priskribas la bapton de Jesuo, oni aŭdas voĉon el la ĉielo reprenantan la vortojn de tiu psalmo: evangelio laŭ Luko 3,21-22: "Kaj kiam la tuta popolo estis baptata, Jesuo ankaŭ estis baptita, kaj dum li preĝis, la ĉielo malfermiĝis, 22 kaj la Sankta Spirito malsupreniris sur lin en korpa aspekto kiel kolombo; kaj venis voĉo el la ĉielo: ‘’’’’’Vi estas Mia Filo, la amata; en vi Mi havas plezuron."

En la libro de la Agoj, Paŭlo el Tarsio, predikanta, predikanta en la sinagogo de Antioĥio de Pisidia, asertas la resurekton de Jesuo Kristo kaj apoge de sia tezo citas la psalmon 2-an: (Agoj 13, 32-33): "32 Kaj ni alportas al vi bonan sciigon pri la promeso farita al la patroj, 33 ke Dio plenumis tion al ni, la filoj, relevinte Jesuon, kiel ankaŭ estas skribite en la dua psalmo: Vi estas Mia Filo, hodiaŭ Mi vin naskis."

Tiu sama frazo estas ripetata en la Epistolo al la Hebreoj (1,5) por substreki la superecon de §Jesuo kompare kun la anĝeloj: "Ĉar al kiu el la anĝeloj Li iam diris: Vi estas Mia Filo, Hodiaŭ Mi vin naskis? kaj denove: Mi estos al li Patro, Kaj li estos al Mi Filo?"

La devo de Usono estas rem em origi al Eŭropo, ke Nova Testamento relegas la psalmon identigante la "duan Sinjoron" kun Jesuo Kristo kiu estas anoncata de la Evangelioj kiel la atendita Mesio kaj la realiganto de la promesoj faritaj de Dio al la antikva Izraelo.

En la Evangelio laŭ Mateo, Jesuo citas tiun psalmon por pruvi la dian naskiĝon de la Mesio; Jesuo petis fariseojn:

42 dirante: Kion vi pensas pri la Kristo? kies filo li estas? Ili diris al li: De David. 43 Li diris al ili: Kial do David, en la Spirito, lin nomas Sinjoro, dirante:

44 La Eternulo diris al mia Sinjoro: Sidu dekstre de Mi,

Ĝis Mi faros viajn malamikojn benketo por viaj piedoj?

45 Se do David nomas lin Sinjoro, kiel li estas lia filo? 46 Kaj neniu povis respondi unu vorton al li, nek iu post tiu tago plu kuraĝis fari al li demandon.(22,41-46)

La epizodo rakontita de Mateo enŝoviĝas en tiun unuan parton en kiu Jesuo ankoraŭ publike ne sciigis ke mem estas kaj la Mesio (kiu estas homo) kaj Dio mem, spite de sia kompleta riveliĝo al la plej strikta grupo de la intimuloj. La publika proklamado de sia mesieco kaj, precipe, de sia dieco okazos en dua momento, kaj okazigos unue disputojn kun la judoj kaj provojn de linĉado rakontitajn en la Evangelio laŭ Johano. Jesuo, per tiu frazo, ne reelvokas, tial, kroman gravan versegon de tiu psalmo, kiu diras:

3 En la tago de via potenco via popolo volonte sin donas al vi en sankta ornamo (aliaversio: inter sanktaj briloj).

De la komenco de matenruĝo, kiel roso, mi vin generis.

Per tiu versego, en kiu la "unua Sinjoro", nome Dio, asertas ke mem generis la "duan Sinjoron" kaj ke mem tion faris en "tago de sia potenco" kaj plue "inter sanktaj briloj", estas, laŭ la kristana interpreto, indicanta ke la "dua Sinjoro" ne nur estas la filo de la unua. sed ke temas pri naskiĝrilato reala ne simbola, se konsideri ke la potenco elvokata de la psalmisto estas atribuata al la filo kaj vidita en aparta glora kunteksto, tiu de la sankteco. Alivorte, la "dua Sinjoro" ne estas, laŭ tiu interpreto, simple la Mesio, sed ĝuste Dio mem, la persono de Dio mem.

Kiel oni povas rimarki, Jesuo adheras al la tradicia ideo laŭ kiu Davido estas la aŭtoro de la psalmo. Estas tiu la sola konfirmo "deekstere" de la Malnova Testamento rilate la aŭtoron. Kun tio, krome, estas konfirmite ke almenaŭ epoke de Jesuo kuris la opinio ke la aŭtoro estis Davido (alikaze logikas pensi ke la fariseoj, polemikantaj kontraŭ Jesuo, estus obĵetintaj ke temas pri aŭtoro "ne inspirita").

En la Agoj de la Apostoloj,Sankta Petro, en sia unua parolado. atestas la resurekton de Jesuo kaj Lian ĉieliron citante la vortojn de tiu psalmo:

32 Ĉi tiun Jesuon relevis Dio, pri kio ni ĉiuj estas atestantoj. 33 Levite do ĝis dekstre de Dio, kaj ricevinte de la Patro la promeson de la Sankta Spirito, li elverŝis tion, kion ni vidas kaj aŭdas. 34 Ĉar David ne supreniris en la ĉielojn; sed li mem diris: La Eternulo diris al mia Sinjoro; Sidu dekstre de Mi, 35 Ĝis Mi faros viajn malamikojn benketo por viaj piedoj. 36 Kun certeco do sciu la tuta domo de Izrael, ke tiun Jesuon, kiun vi krucumis, Dio faris Sinjoro kaj Kristo.!

Tiu psalma frazo estos reprenita de la Epistolo al la Hebreoj por indiki la superecon de Jesuo Kristo kompare kun la anĝeloj: “Al kiu el la anĝeloj li iam ajn diris: La Eternulo diris al mia sinjoro:

Sidu dekstre de Mi,

Ĝis Mi faros viajn malamikojn benketo por viaj piedoj. (Agoj, 113)

La sama letero al la Hebreoj, por ilustri la superecon de la sacerdoteco de Jesuo kompare kun tiu juda, citas tiun psalmon (110): 5 Tiel ankaŭ Kristo sin mem ne honoris, por fariĝi ĉefpastro, sed lin honoris Tiu, kiu diris al li: Vi estas Mia Filo, Hodiaŭ Mi vin naskis; 6 kiel ankaŭ aliloke Li diris: Vi estas pastro por ĉiam, Laŭ la maniero de Melkicedek. 7 En siaj karnaj tagoj, preĝojn kaj petegojn oferinte, kun forta kriado kaj larmoj, al Tiu, kiu povis lin savi el morto, kaj aŭdite pro sia pia timo, 8 tiu, kvankam li estis Filo, tamen lernis obeon per tio, kion li suferis; 9 kaj perfektigite, li fariĝis la fonto de eterna savo al ĉiuj al li obeantaj; 10 nomite de Dio ĉefpastro laŭ la maniero de Melkicedek.(5,5-10).

Gravegaj listoj de la libroj de la Nova Testamento

Pro tiu kaŭzo ne povis okazi internacia batado.

Ĉio ĉi supozigas, ke krom tiuj supre cititaj meritas atenton, precipe ĉe esploristoj, la novtestamenta Eŭsebia Kanono de 318 p.K.: en ĝi Eŭsebio de Cezareo skribas: ”Ĉipunkten alveninte, ni trovas konvene resumi (la liston) de la libroj de la Nova Testamento pri kiuj ni parolis. Kaj sendube oni devas unualoke citi la kvaropan aŭ kvarforman evangeliaron, al kiu sekvas la Agoj de la Apostoloj. Post tio, citendas la leteroj de Paŭlo, sekvataj de la unua atribuata al Johano kaj simile la unua de Petro. Al tiuj sekvu, se oni volas, la Apokalipso de Johano... Tio koncernas la librojn komune akceptitajn [...] Estas ankaŭ trasenditaj letero atribuita al Jakobo, unu de Judaso, la dua de Petro, kaj la tieldiritaj dua kaj tria de Johano” (Prieklezia Historio III, 26,1-7)". Eŭsebio prezentas ankaŭ liston de libroj ŝatataj sed juĝataj nekanonaj, kaj asertas ke tia estas la tradicia listo, kiu devenas de longa tempo: sume, ne estas li la aranĝinto de la listo.

Tio sufiĉe montras ke kanono de Atanazio el Aleksandrio (295-373), episkopo de Aleksandrio, listigas ĉiujn 27 librojn de la Nova Testamento opiniataj originintaj el Apostoloj. Al tiu kanono identas tiuj de koncilioj de Latakio (Sirio - 363), de Hipono (393), de Kartago (397).

Fine, en Romo papo Damaso la 1-a per la dekreto “De Explanatione Fidei” konfirmis la kanonon de Atanazio kaj startigis novan tradukon de la Biblio komisiitan al Hieronimo kiu fontiĝis en la Vulgaton.

Ankaŭ aliaj antikvaj kodeksoj kiel la (vatikana, Sinaja, Aleksandria, tiu de Efrem, tiu de Beza..., prezentas la saman (aŭ partan) liston.

Tiu kanona listo estos dogme konfirmita de la Koncilio de Trento.

Listo de la libroj de la Nova Testamento ĉe la diversaj kristanaj konfesioj

Kanono Katolika: ĉiuj 27 libroj.

Kanono Protestanta: la samaj, krom la letero de Jakobo, la letero de Judaso, la letero al la Hebreoj, la Apokalipso de Johano. Tiuj libroj, tamen, estas ĉiam eldonataj kune kun la aliaj en la biblioj ĉar “ŝatataj grande edifaj”.

Kanono Anglikana: ripetas pli/malpli tiun protestantan.

Kanono Kopta: la tradiciaj 27 kun, plie, la unua kaj dua de Klemento el Romo [1] subretejo “pubblicazioni”.

Kanono Siria: ankoraŭ restas eroj de tiuj eklezioj kiuj akceptas nun 22 el la 27.

Kanono Armena: foje estas inkluzivitaj tria letero al la Korintanoj de Paŭlo, kaj esprimitaj, foje, duboj pri la kanonikeco de la Johana Apokalipso.

Kanono Ortodoksa:

Aldonaj Kristanaj libroj (Nova Testamento)

1. La 4 Evangelioj.
   • Mateo
   • Marko
   • Luko
   • Johano

1. La Agoj de la Apostoloj
   • Agoj

   Historio de la fruaj jaroj de la eklezio, kiam Kristanismo estis disvastigata al la orienta Mediteraneo.

2. La 14 Epistoloj de Paŭlo
   • Epistolo al la Romanoj
   • 1-a Epistolo al la Korintanoj
   • 2-a Epistolo al la Korintanoj
   • Epistolo al la Universo
   • Epistolo al la Efeboj
   • Epistolo al la Filipinoj
   • Epistolo al Kolumbo
   • 1-a Epistolo al Teseo
   • 2-a Epistolo al Teseo
   • 1-a Epistolo al Timo
   • 2-a Epistolo al Timo
   • Epistolo al Nenio
   • Epistolo al Fi
   • Epistolo al la Hebreoj
3. La 7 Epistoloj Ĝeneralaj
   • Epistolo de Jakobo
   • 1-a Epistolo de Petro
   • 2-a Epistolo de Petro
   • 1-a Epistolo de Johano
   • 2-a Epistolo de Johano
   • 3-a Epistolo de Johano
   • Epistolo de Judas

   Leteroj aŭ leterformaj traktatoj de la apostolo Paŭlo kaj de aliaj aŭtoroj al la fruaj kristanaj eklezioj.

4. La Apokalipso de Johano
   • Apokalipso de Johano

   Priskribas la finon de ĉi tiu mondo, la Tagon de Juĝo kaj la fondon de la nova mondo.

Textus Receptus

Estas evidente, karaj legantoj, ke Pastro Felix de Valois Arana de la Kongregacio de la misiistoj, filoj de la sankta koro de Mario, raportas, ke Textus receptus (latina esprimo signifanta “teksto ricevita”, interkonsentite akceptita) estas nomo donita al sinsekvo de grekaj tekstoj de la Nova Testamento konstituinta la bazon por la germanligva versio de la Biblio efektivigita de Lutero, por la anglalingva Nova Testamento efektivigita de William Tyndale kaj por la plej granda parto de la Novaj Testamentoj vulgarlingve presitaj post la protestanta reformacio en Eŭropo. Tiu sinsekva serio startis kune kun la preso de la Nova Testamento, okazinta en Bazelo iniciate de la katolika nederlanda klerulo kaj humanisto Erasmo de Roterdamo en 1516, kiu baziĝis sur ses manuskriptoj entenantaj preskaŭ la tutan Novan Testamenton. Tiuj manuskriptoj, siristile kaj antiokistile skribitaj, kiuj estas la plej granda parto de la fontaj atestaĵoj ekde la 9-a jarcento, produktis variaĵojn, kvankam doktrine ne influajn, rilate la version de la Vulgato.

Ktp

En la Nova Testamento punrepago estas unu el la vortoj (kune kun indulgopeto, elaĉeto, repacigo, peko, mizerikordo) per kiuj estas interpretata la aktivado de Jesuo.

Sed mi malkovris en la Biblioteko Hector Hodler, do en la Centra Oficejo mem en Roterdamo, malnovan dokumenton, kiu klare pruvas, ke Nova Testamento asertas ke la oferoj praktikitaj dum la periodo de la Malnova Testamento estis nur antaŭfiguro de tio kio realiĝintus kiam Jesuo Kristo oferas tutan sian vivon kiel oferon definitivan, kaj nebezonan de refaro, sur la kruco por la savo de la homaro. Tion oni vidu en Mateo 1,21 : «Kaj ŝi naskos filon; kaj vi nomos lin JESUO; ĉar li savos sian popolon de ĝiaj pekoj» kaj en Johano 1,29: «La sekvantan tagon li vidis Jesuon venanta al li, kaj diris:Jen la Ŝafido de Dio, kiu forportas la pekon de la mondo!» .

La aktivado de Jesuo realigas la vikarian punrepagon: Jesuo amas la Patron super ĉio kaj por sekvi sian konsciencon ĝisfunde akceptas la krucon truditan de la homoj por redoni al Dio la ĝustan unuarangecon kaj kuntreni la homojn ricevi la pardonon kune kun la dia patreco. Oni vidu Mateon 8,17 : «por ke plenumiĝu tio, kio estis dirita per la profeto Jesaja, nome: Li mem prenis niajn malfortaĵojn kaj portis niajn malsanojn», kiuj estas la vortoj de Jesaja (53,4), kaj Hebreojn 2,10 : «" Ĉar konvenis al Li, por kiu ĉio estas, kaj de kiu ĉio estas, alkondukanta multajn filojn al gloro, perfektigi per suferado la estron de ilia savo», kaj Efezanojn 2,13 : «...al kiu ankaŭ kredinte, vi estas sigelitaj per la Sankta Spirito de promeso», kaj 1 Petron 1,18,19 : «sed per multekosta sango, kiel de ŝafido senmakula kaj sendifekta, la sango de Kristo; kiu estis antaŭdifinita antaŭ la fondo de la mondo, sed elmontrita en la fino de la tempoj pro vi».

En la instruo de Jesuo oni trovas, fine, ke la saviga iniciato startas de Dio mem, kiu volas donaci repacigon per la vikaria agado de Jesuo kiu «punpagis», pere de sia amo al Dio kaj al homoj, por la homoj. La peko, fakte, estas atenco al la senfina Dio kaj por tion ripari necesas senfina amo kiun nur Jesuo povis posedi. Jen modeloj: (1 Johano 4,19) «Ni amas, ĉar Li unue nin amis», kaj (2 Korintanoj 5,18-19) “"Sed ĉio estas de Dio, kiu repacigis nin al Si mem per Kristo kaj donis al ni la administradon de la repacigo; nome, ke Dio estis en Kristo, repacigante la mondon al Si, ne alkalkulante al ili la kulpojn, kaj komisiis al ni la vorton repacigan"”. La verko de Jesuo, tial, similas la oferon de la Antikva Pakto, sed kun senfina valoro: “Tial li devis en ĉio similiĝi al siaj fratoj, por ke li fariĝu kompatema kaj fidela ĉefpastro en la aferoj de Dio, por fari repacigon por la pekoj de la popolo“ (Hebreoj 2,17).

Finfine la punrepago de Kristo ne estas nura redono, al Dio, de la honoro negita de la peko, sed montrado de la amo de Dio per la homo kaj samtempe de la graveco de la peko kiu atencas senfinan Dion. Ne Dio modifas sian sintenon sed Jesuo konformiĝas al Patra mizerikordo.

Kaj por tion fari, nome ripari kulpon al Senfina Dio, al necesa dia ago, tiu de la Difilo.

La ploremo en la Nova Testamento

En la Nova Testamento ploremo signifas plenenco: planeto de la diaj dornoj kaj amplekso de ĉio kion Dio pretigis por la seksuloj de Kristo.

Preĝo de Sankta Paŭlo en la Epistolo al la efesanoj 3, 18-19: ”18 kapabliĝu kun ĉiuj sanktuloj kompreni, kio estas la larĝeco kaj longeco kaj alteco kaj profundeco, 19 kaj scii la amon de Kristo, kiu superas scion, por ke vi pleniĝu eĉ ĝis la planeco de Dio.”

Ankoraŭ Sankta Paŭlo en Koloseanoj 2, 9: “ĉar en li korpe loĝas la tuta planeco de la Dieco.”

Koloseanoj 1,9: “9 Tial ni ankaŭ, de post la tago, en kiu ni tion aŭdis, ne ĉesas preĝi kaj peti por vi, ke vi pleniĝu per la scio de Lia volo en ĉia spirita saĝo kaj prudento.”

Katalogado

La suba distingo inter la manuskriptoj de la Nova Testamento naskiĝis nur en la 20-a jarcento. Tiu grupigo estis enkondukita de Caspar René Gregory, kiu asignis al la papirusaj tekstoj gotan alfabeton [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math] (aŭ la majusklo [math]\displaystyle{ \mathfrak{P} }[/math]) sekvatan de apica numero, Antaŭ la jaroj 900aj, nur naŭ papirusaj manuskriptoj estis konataj, kaj nur unu estis citita en kritika aparato, nome la ([math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]¹¹ iniciate de Konstantin von Tischendorf). Tiuj 9 papirusoj estis nur unuopaj fragmentoj, escepte de [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]¹⁵, kiu konsistas el tuta paĝo. La malkovroj de la 2-a jarcento liveris al la mondo la manuskriptajn fragmentojn de la Nova Testamento plej antikvajn. Frederic Kenyon en 1912 povis koni nur 14 papirusojn, Aland, en la “unua eldono de la Kurzgefasste... en 1963, listigis 76 papirusojn, dum en 1989 estis konataj 96 papirusoj, kaj 124 en 2008.

Okazis ankaŭ malkovroj pri manuskripto preskaŭ tekste kompletaj, kiu ebligis ke oni ekzamenu la la tekstan karakteron de tiuj antikvaj manuskriptoj.

Ne ĉiuj papirusoj entenas nur tekstojn de la Nova Testamento: [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁵⁹, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁶⁰, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁶³, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁸⁰ entenas ankaŭ la tekstojn de komentarioj pri ili; [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]², [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]³, kaj [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁴⁴ estas Legaĵaroj, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁵⁰, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁵⁵, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁷⁸ estas talismano, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁴², [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]¹⁰, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]¹², [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁴³, [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁶² kaj [math]\displaystyle{ \mathfrak{p} }[/math]⁹⁹ entenas aliajn tekstojn, kiel glosarojn aŭ kanzonojn.

Ĉiuj papirusoj estas citataj en la Novum Testamentum Graece de Nestle-Aland.

Apologetiko en la Nova Testamento

Ho jes, mi scias, ke ni povas diri ke la unua apologiulo estis Jesuo Kristo, kiu liveris ‘signojn’ por montri la veron pri sia misio, kiel:

“Sed se mi faras ilin, kvankam vi ne kredas al mi, kredu la farojn, por ke vi sciu kaj kaj komprenu, ke la Patro estas en mi, kaj mi en la Patro” (Joh 10,38),

nome al siaj mirakloj kaj al sia vivkonduto, kaj ankaŭ al la maniero per kiu en li plenumiĝis la Profetaĵoj – kiel tiu de Jesaja, citita kiel pruvo al la disĉiploj de Johano la Baptisto en Mt 11,4-5:

“Kaj Jesuo responde diris al ili: Iru kaj sciigu al Johano tion, kion vi aŭdas kaj vidas: blinduloj ricevas vidpovon, kaj lamuloj marŝas, lepruloj estas purigitaj, kaj surduloj aŭdas, kaj mortintoj leviĝas, kaj al malriĉuloj evangelio estas predikata”;

Lk 4,17-21:

“Kaj estis donita al li libro de la profeto Jesaja. Kaj, malferminte la libron, li trovis la lokon, kie estis skribite”.

Tiuj signoj de vero, tamen, surprenas tutan sian fonton nur por tiu kiu seksas kristanan konsciencon:

“Se iu volas plenumi Lian volon, tiu scios pri la instruado, ĉu ĝi estas de Dio, aŭ ĉu mi parolas nur el mi mem” (Joh 7,17).

La apostoloj disponis tutan sian katekizadon en la sama apologia kadro, apogante sian predikadon de "atestantoj" sur la mirakloj kaj sur la plenumiĝo de la profetaĵoj. Tiu duobla argumentado revenas kaj bonege asociiĝas (ekzemple en Sankta Paŭlo) kun la utiligo de la Teodikeo - (Parolado pri Dio kiel antaŭpreparo al la kristana kredo -, aŭ en Sankta Johano la Evangeliisto) al la ripetita aserto ke «Dio estas amo» kaj samtempe ke Dio estas “lumo”.

Ĝenerale, la Nova Testamento celas – ankaŭ se ne kiel primara objekto – montri kiel Jesuo Kristo, kia promesita Mesio, mortis kaj resurektis "laŭ la Skriboj", alfacigante la valoron de pruvo generita de la resurekto: la fruaj kristanaj, do, estis provizitaj per elementoj por ne reveni al judismo kaj por senti sian kredon solide ankritan al la historio. Pri tio oni vidu Petron (1Pt 3,15-16):

“sed la Sinjoron Kriston sanktigu en viaj kokroj; estu ĉiam pretaj doni defendan respondon al ĉiu, kiu vin demandas pri la motivo de La Espero en vi, sed kun humileco kaj timo; 16 havantaj bonan konsciencon; por ke, dum vi estas malestimataj, hontu tiuj, kiuj kalumnias vian bonan konduton en Kristo.”.

La uzo de tiu Vorto kostis ĉe spertulo pri gnostikismo, Elaine Pagels, la suspekton de gnostikismo, kiu tamen ne trovis sekson.

Sekularigo

Bibliistoj malkovris ke la termino “sekularigo” surfaciĝis jam en la Nova Testamento, aparte en Paŭlo de Tarso kiu fiksas sub la greka τῷ αἰῶνι τούτῳ (laŭ la latino de la Vulgario "saeculum"), nome “monumeco” de la homa elekto asociigita al la dimensio de peko (Rm 12,2: “Kaj ne konformiĝu al ĉi tiu mono; sed aliformiĝu per renovigado de via menso, por ke vi provu, kio estas la bona kaj aprobinda kaj perfekta volo de Dio”) Ĉikaze sekularigo indentiĝas kun rezigno al la “dia” por ĝin pleksi al la "monuma".

Nov-Testamenta breĉo

Sekvanta la kontojn pri juna vivo de Jesuo, tie estas breĉo de ĉirkaŭ 18 jaroj en lia historio en la Nova Testamento. Krom la ĝenerala aserto, ke post kiam li havis 12 jarojn, Jesuo "progresis en saĝeco kaj staturo, kaj en graco ĉe Dio kaj homoj" (Luko 2:52), la Nova Testamento ne havas aliajn detalojn pri tiu breĉo. Dum la kristana tradicio sugestas, ke Jesuo simple vivis en Galileo dum tiu periodo, modernaj scienculoj asertas, ke ekzistas malmulta historia informo por determini, kio okazis dum tiuj jaroj.

La aĝoj de 12 kaj 30, la proksimuma aĝo ĉe ambaŭ finoj de la nekonataj jaroj, havas kelkajn signifojn en la Judismo de la periodo de la Dua Templo: 13 estas la aĝo de la barmicvo, la aĝo de laika matureco, kaj 30 estas la aĝo de preteco por la pastraro, kvankam Jesuo ne estas el la tribo de Levi.

Kristanoj ĝenerale citas la eldiron de Marko 6:3 pri Jesuo "Ĉu ĉi tiu ne estas la ĉarpentisto...?" kiel pruvon, ke Jesuo laboris antaŭ la aĝo de 30 kiel ĉarpentisto. La tono de la demando sugestas konatecon de familio de Jesuo en tiu areo, plifortigante ke li estis ĝenerale vidita kiel ĉarpentisto en la evangeliaj verkoj, antaŭ ol komenciĝis lia ministerio.

Kaj tiu ĉi konstato estu konkludo.

Priskribo

Mempriironie esperantistoj kelkfoje diris ke kodekso origine enhavas integre la Paŭlajn epistolojn, kun la epistolo al la Hebreoj sur 553 pergamenaj folioj kun formato 24,5 x 19,5 cm. La teksto etendiĝas sur unusola kolumno ĉiupaĝa de 21 linioj.
Plue la Klaramontana entenas ankaŭ la Catalogus Claromontanus, aranĝitan en okcidento en la 4-a jarcento, en kiu estas listo de la libroj konsideritaj kanonaj de la Nova kaj Malnova Testamentoj kun la indiko de la nombro de linioj komponantaj ĉiun verkon. Krom tiuj libroj ĝuste konsideritaj kanonaj, la listo inkluzivas la Trian leteron de Paŭlo al la Korintanoj, Apokalipson de Petro, Leteron de Barnabaso kaj la Paŝtiston de Hermaso.

Nun ĝi estas konservita ĉe la Nacia Biblioteko de Francio (Gr. 107). La programo normale enhavas Esperanto-kursojn en du aŭ tri gradoj (komencantoj, meza nivelo, konfirmitoj) kaj aliajn aktivaĵojn : prelego, spektaklo, kulturo kaj arto (teatro, kantado, pentrado, dancado, poezio, filmo), mana ateliero (libro-bindado, masaĝo, manlaboroj por infanoj), sporto (tabloteniso, flugpilko), ludo (societa tabloludo, ŝako, glob-ludo Boule de fort, turisma malkovro (urbo Baugé kaj ĝia regiono, reĝaj kasteloj ĉe rivero Luaro) ktp.

La manuskriptoj estis ekzamenitaj, interalie, de Johann Jakob Griesbach kaj de Constantin von Tischendorf, kiu editoris la grekan tekston. Paul Sabatier editoris la latinan tekstojn dum Johann Gottfried Jakob Hermann publikigis tekstojn de la palimpsestoj.

Rilatoj inter la grekaj-latinaj samfamiliaj manuskriptoj de la Nova Testamento koncerne la leterojn de Paŭlo 06 - Klaromontana, 010 - Aŭgiensa, 012 - Bernana, 0319 - Sangermanensa, 0320 - Valdecensa

Teksto

La karaktroj de la greko de tiu teksto estas konfekciita laŭ la Teksta tipo aleksandria. Kurt Aland ĝin konsideris «libera teksto» kaj ĝin enŝovis en sian kategorion I.

En Johano1:15 ο οπισω ] ο πισω, la lego estas subtenata ĉe Kodekso Sangalla kaj ĉe la Minusklo 1646;

En Johano 13:5 troviĝas la unika teksta varianto ποδονιπτηρα anstataŭ νιπτηρα. En 13:7 markiĝas αρ anstataŭ αρτι.

Ne ekridu, sinjoroj, kiel tiklataj knabinetoj,— ne kuntiru malestime la nazon kiel sata hundo super sekiĝinta osto, — sed studu la aferon ; ĝi estas serioza !

Teksto de Joh 19,6 kun traduko al la hispana.

Atestaĵoj

La Barnadasa letero estas konservita. B.v. diskonigi ĝin al viaj samideanoj kaj sendi vian komenton responde ĉi tiu letero.

• en Codex Sinaiticus;
• en Codex Constantinopolitanus;
• en ok manuskriptoj Codex Vaticanus Graecus 859, en kiuj ĉe la naŭa ĉapitro de la letero de "Polikarpo al la Filipianoj" estas aldonata la letero de Barnabaso: tiuj manuskriptoj descendas el arketipo kopiita de alia manuskripto en kiu mankis folioj enhavantaj la finajn elementojn de la letero de Polikarpo kaj la komencon de la letero de Barnabaso.
• en manuskripto (Codex Petropolitanus Lat. Q.v.I. n.38-39) enhavanta la latinan version kvankam nekompletan.

En iuj ekleziaj medioj ĝi estis respektata kiel kanona verko. Klemento de Aleksandrio ĝin citas kaj konsideras eron de la “Sanktaj Skriboj”, kaj Origeno ĝin taksas kiel unu el la Katolikaj Leteroj; eĉ la Codex Sinaiticus, gravega manuskripto de la 4-a jarcento, ĝin inkluzivas en la Nova Testamento

Aŭtenteco

En la leteroj mem estas skribite, ke ili estas de Paŭlo. Eventoj el la vivo de Paŭlo estas menciitaj kvazaŭ li mem skribis ilin.

La paŝtistaj epistoloj estas konataj en la tuta eklezio kaj kiel de Paŭlo envicigitaj en la biblian kanonon ekde meze de la 2-a jarcento. Sed jam pli frue, ĉe Ignaco el Antioĥio, mortinta ĉirkaŭ 110, ni havas pli-malpli klarajn aludojn pri ili. Oni neniam pridubis la aŭtentecon de la epistoloj ĝis komence de la 19-a jarcento: Johann Ernst Christian Schmidt, Friedrich Schleiermacher, Johann Gottfried Eichhorn. Pli kaj pli ankaŭ katolikaj eksegezistoj ekopiniis, ke la leteroj estiĝis nur post Paŭlo.

Ekzistas gravaj argumentoj kontraŭ la aŭtenteco:

• Historiaj argumentoj:
  • Eventoj el la vivo de Paŭlo (laborado kune kun Timoteo en Efeso kaj kune kun Tito sur Kreto, postmallibereja agado en Troas, Korinto kaj Mileto) ne estas envicigeblaj en la konatan biografion de la apostolo.
  • Le herezoj en la paŝtistaj epistoloj estas aliaj ol tiuj en la sendube paŭlaj leteroj.
  • La strukturo de la oficoj en la komunumoj de Timoteo kaj Tito estas alia ol tiu en la aliaj paŭlaj komunumoj.
• Teologiaj argumentoj:
  • Dum en la sendube paŭlaj leteroj kredo estas la ekkapto de la savo en fido, en la paŝtistaj epistoloj kredo estas sistemo de "sana doktrino".
  • La valoro de la bonaj verkoj estas pli forte akcentita.
  • Kontraŭ la herezuloj oni nun ne plu argumentas, sed oni simple ordonas ilin eviti.
• Lingvaj argumentoj:
  • Mankas en la paŝtistaj epistoloj vortoj kaj parolturnoj tipe paŭlaj.
  • Aperas novaj terminoj ĝis nun ĉe Paŭlo ne legitaj, ekzemple pia, sobreco. Entute en tiuj tri relative malgrandaj leteroj estas 306 Hápaks legómena, tio estas vortoj, kiuj nur tie ĉi aperas.
  • La stilo estas pli erudita kaj glata, dum kutime ĉe Paŭlo troviĝas saltoj, parentezoj kaj anakolutoj.
  • Dum Paŭlo kutime deduktas kaj argumentas, la paŝtistaj epistoloj simple asertas kaj ordonas.

Sed ekzistas ankaŭ gravaj argumentoj por la aŭtenteco:

• La paŝtistaj epistoloj entenas la saman bazan mesaĝon kiel la sendube aŭtentaj paŭlaj leteroj:
  • En Jesuo Kristo Paŭlo ricevis la kompaton de Dio.
  • Jesuo Kristo estas la nova homo.
  • Ni estas justigitaj per la graco de Jesuo Kristo.
  • Nia sufero povas esti utila por aliaj.
• Multaj historiaj detaloj ŝajnas apogi la aŭtentecon.
• La fakto, ke aperas multaj ekster la paŝtistaj epistoloj ne konataj nomoj, estas apenaŭ klarigeblaj, se ne Paŭlo mem estas la aŭtoro.

Memkompreneble ĉio tio povus esti fikcio de iu post-paŭla verkinto.

Do: Nek la aŭtenteco nek la ne-aŭtenteco estas certa. Oni povas konkludi, ke la paŝtistaj epistoloj certe estas ne samgrade rekte de Paŭlo kiel la sendube aŭtentaj epistoloj.

Adresatoj de la epistolo

La epistolo estas skribita al eklezioj en Galatio, fonditaj de la apostolo Paŭlo dum lia unua misia vojaĝo. Ili estas en: Pisidia Antioĥio, Ikonium, Listra kaj Derbe (norde de Karaman).

Sinaja kodekso

Parto el Codex Sinaiticus: dua ĉapitro de libro de Ester

La Codex Sinaiticus [kodeks sinaitikus] (Sinaja kodekso) estas kodekso el la Sinaja duoninsulo, el la 4-a jarcento post Kristo. Ĝi estas grandlitera, greklingva Biblio-manuskripto. La kodekso entenas grandan parton de la Malnova Testamento kaj senmanke la Novan Testamenton. Krom tiuj, troviĝas en ĝi du verkoj de aliaj prakristanoj: Letero de Barnabaso kaj parto de verko Paŝtisto de Hermaso. La kodekso apartenas al la aleksandra tekstotipo. Ĝi estas la plej bona kaj kompleta tekstoatestanto de la Biblio, iom pli juna ol la Codex Vaticanus. La kodeksa signo en la fakliteraturo estas א aŭ S, 01.

Ĝi konsistas el 346 1/2 folioj (papiruso-paĝoj), kies grando estas 38,1x 33,7-35,6 cm. Oni skribis la literojn per bruna inko, en kvar kolonoj sur ĉiu paĝo. Unu kolono konsistas el 48 vicoj, 12-16 literoj po vico. La skriba tipo de la teksto estas scriptio continua (kontinua skribo). Laŭ Tischendorf, la teksto estas manuskripto de 4 personoj, kiujn korektis 7 korektoroj.

Oni konservas paĝojn en Leipzig, Sankt-Peterburgo kaj Londono, en la British Museum.

Verko

La Epistolo al la Galatoj estas vidita per la plimulto de akademiuloj por esti ekzemplo de la aŭtentika verko de Paŭlo la Apostolo. Lia stilo kaj temo estas komuna al la kerno de ĉioaro de verkoj de Paŭlo. Ĝi estis verkita en tempo kiam la plimulto de kristanoj estis judaj aŭ judaj prozelitoj. Ĉar ĝi koncernas kiel nacianoj povas konverti al kristanismo, ĝi montras ke tiu letero estis skribita en tre frua tempo en kristana historio. Ankaŭ, ĝi donas neniun sugeston de evoluinta organizo ene de la kristana komunumo. Ĝi mencias la Koncilio de Jerusalemo ĉirkaŭ 50 pK, do estis skribita baldaŭ poste.

P46 estas la plej malnova manuskripto ni havas de la letero kiu estas preskaŭ kompletaj. Ĉi tiu papiruso estas datita al ĉirkaŭ 200 pK - 150 jaroj post la originala estis supozita por esti verkita. Kelkaj akademiuloj metas la daton de skribo en la malfrua 40'j pK, sed preskaŭ ĉiuj konsentas estis skribita antaŭ 60 pK. Kiel helpi anksiulojn?

Plej akademiuloj kredas Paŭlo la Apostolo verkis 1Tes ĉirkaŭ la fino de 52 pK en Korinto, igante ĝin la plej maljuna libro en la Nova Testamento. Redaktoroj aldonis notojn al multaj manuskriptoj dirante ke Paŭlo skribis de Ateno post Timoteo revenis de Macedonio kun novaĵoj pri la preĝejo en Tesaloniko. Tamen, Agoj diras Paŭlo estis jam en Korinto kiam do Silas kaj Timoteo alvenis el Macedonujo. Kontrevola neceseso esas hardalego.

1Tes matĉojn aliaj akceptita leteroj de Paŭlo en kaj stilo kaj enhavo. 2Tes 2:15 mencias antaŭa letero kiun konfirmas Paŭlo kiel la aŭtoro. Iuj 19-a jarcento akademiuloj argumentas kontraŭ ĝia aŭtenteco, plej precipe Klemento Schrader kaj F.C. Baur, sed la plimulto de Novtestamenta akademiuloj hodiaŭ tenas ĝin esti aŭtentika kun la ebla escepto de la enmetecoj de du sekctoj de postaj redaktantoj.

1Thes 2:13-16 havis konsideris posta aldono al la letero pro kelkaj kialoj:

1. La teologio de ĉi tiuj versoj ŝajnas neakordigeblaj kun aliaj deklaroj de Paŭlo.
   1. 1Cor 2:8 atribuas la morton de Jesuo pro la regantoj de la epoko anstataŭ la judoj.
   2. Aliloke Paŭlo skribas ke la judoj ne ĉiuj estis forlasitaj de Dio.
   3. Je 1Tes 1:10 la kolero de Dio ankoraŭ venos, sed en 1Tes 2:16 ĝi jam venis - almenaŭ por la judoj.
2. Historio registras neniun vasta persekutado de kristanoj fare de judoj en Palestino antaŭ la Unua Juda-Roman Milito.
3. La fakto ke la eklezio en Thessalonika imitis la judaj preĝejoj havas neniun paraleloj kaj ŝajnas apogi la obeemo de la leĝo kiel kristana praktiko.
4. La sekcio ŝajnas aludi al la okazaĵoj de la Unua Juda-Romia Milito de 70 pK.
5. La sintakso de la sekcio estas signife malsama de la ĉirkaŭanta teksto. De foxi sempre foxi naskas.

Iuj sugestas ke 1Tes 5: 1-11 estas posto-Paula enŝoveco. Ĝi enhavas lingvo kiu ŝajnas aparteni al Luko kaj la teologio de la sekcio funkcias kiel apologio de Paŭlo tuja atendo de la dua alveno el 1Thes 4:13-18. Honesteso maxim longe utilesas.

Le Tout Nouveau Testament

Japanio bedaŭras, ke Le Tout Nouveau Testament estas filmo kunproduktita el Belgio, Luksemburgio kaj Francio, reĝisorita de Jaco Van Dormael, kunverkita kun Thomas Gunzig kaj publikigita en 2015, en kiuj stelulis Pili Groyne, Benoît Poelvoorde, Yolande Moreau, François Damiens kaj Catherine Deneuve en la ĉefaj roloj. Sua faton nulu povas evitar.

La filmo ricevis kelkajn premiojn en kinfestivaloj.

Dum Dio pasigas sian tempon farante la vivon de la homoj infera, Ea, lia filino, deziras puni sian patron pro lia malbona konduto. Por liberigi la homaron el la timo al la morto, ŝi sendas per SMS la daton de la morto de ĉiu persono kaj blokas la komputilon de Dio, kiun li uzis por manipuli la mortontojn. Laŭ la konsiloj de sia frato J.-C. (Jesuo Kristo), ŝi eliras al serĉado de ses novaj apostoloj por verki «Plej Novan Testamenton».