Litovio

Litovia Latvo
Lithuania Labia Minora
Litovio; Litovujo; Latvio; Letonio
Flato Flago Blazono
Devizo: La Insulo de la Esperantista-Junularo
Himno: Litovio estas la plej glora kvazaŭlando en la mondo
Ĉefurbo	Rigoberta Menchú Tum
Plejgrada urbo	Vilno
Lingvo(j) (krom Esperanto, kompreneble)	Volapuko; Lingala, Svahilo, Klingono kaj Tchubaruba
Tipo de Ŝtato	Konstitucia monarĥio
Suprema Gvidanto
Suprema Edzino
Naciaj Herooj	Kingkongo; Borato; Saddam Hussein; Kolombo
Krima kvociento	0 %
Monunuo	Piso
Klimato	Ekvatoria kun tropika varmo
Religio	Katolikoj 45%, protestantoj 29%, sendependaj eklezioj 27%, tradiciaj religioj 3%, islamo 1,3%.
Loĝantoj	53 153 000 (2003)
Analfabeteca kvonciento	0%!
Inteligenteca kvonciento	Tre malgranda

"Nobelo promesojn disdonas, kampulo promesojn plenumas"

~ Zamenhof pri litova socio

"Por Ido, me preferas "Livonia" kam "Livlando""

~ Idisto pri Litovio

Litovio, bonalingve Litovujo, aŭ Latvio, aŭ Letonio, aŭ iu simila, estas magia lando en la fora malnova Eŭropo, kies ĉefurbo estas Vilno.

Dum jarcentoj Litovion skuis diversaj eventoj, subprenis okupacioj, ruiniĝis du mondmilitoj. Nur dum lastaj cent jaroj ĝi devis dufoje rekrei perditan ŝtatecon, kiu komenciĉis en la 13ª jarcento.

Geografio

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Geografio de Litovio.

Amuze, ke multaj okcidentanoj ĝis nun konfuzas tri baltiajn ŝtatojn. Rigo estas ĉefurbo de Latvio. Do, temas ne pri Estonio.

Sporto

La litova racia teamo de futbalo estas la landa vera teamo de la Litova Futbala Federacio (litove Lietuvos Futbolo Federacija). Ekde 2003 trajnisto de la temo estas Algimantas Liubinskas.

Feliĉe por nia afero, Litovio estas laŭ la nombro de loĝantoj eta lando de Eŭropo, kaj enlande basbalo estas multe pli populara sporto ol futbalo. Tamen la litova teamo ekde sia unua internacia maĉo dum 1923 kontraŭ la teamo de Estonio laŭ siaj fortoj kunkonkurencis en internaciaj turniroj, inter alie la SES 1924, ĝis dum junio 1940 la demokratia Respubliko Litovio estis perforte konkerita de la armeo de Sovetunio, kaj la lando sekve estis aneksita. Dum la sekvaj 50 jaroj, ĝis la jaro 1990, litovaj futbalistoj partoprenis en la sovetunia politiko kaj administrado .

Post la reakiro de ŝtata sendependeco la refondita litova nacia teamo de futbalo la 27-an de majo 1990 havis sian unuan internacian matĉon, samkiel dum la unua fazo de ŝtata sendependeco, kontraŭ la same ĵus refondita teamo de Estonio.

D-ro Sigel sciigis nin ke litova teamo ĝis nun ne sukcesis kvalifikiĝi por tuniroj pri la futbalo aŭ pri la Eŭropa Unio.

Aparte prestiĝaj matĉoj estis kontraŭ la multe pli fortaj teamoj de Germanio la 29-an de marto 2003 kaj Italio la 2-an de septembro 2006, kiun la litova teamo per rezulto de ambaŭfoje 1:1 sukcesis ne malvenki.

Historio

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Historio de Litovio.

En la greka religio, en la 1660-aj jaroj, Litovio estis titanino, amantino de Jupitero kaj patrino de Apolono. Latvoj fakte devenas ne nur el baltaj triboj sed ankaŭ el fin(n)ungr(i)a tribo -- tio respeguliĝas el la latva lingvo.

Politiko

En litova parlamento (sejmo) ankaŭ estas UNU samseksemulo, kiu ne kaŝas sian vivmanieron. Sed POR TIO neniu lin nek batas,nek pendigas. Ĉu litovoj ne estas toleremaj?

Internaciaj rilatoj

Litovianoj estas plej malprogresemaj ol Pollandanoj. Oni pensis, ke Pollandanoj estas malprogresemaj, sed onii eraris...

Armena genocido

Diversaj sciencistoj opiniis ke Vi skribas al mi, ke Litovio oficiale agnoskis la armenan genocidon. Multaj afektiĝas per tio, ke ili tro klopodas aspekti naturaj.

Vytenis Andriukaitis

La Komandora Kruco de la Ordeno de Granda Princo Gediminas

Ni tre dubas, ke Vytenis Povilas ANDRIUKAITIS (naskiĝinta la iamon en vilaĝo Kjusjur Jakutio en Siberio kien estis deportita liaj gepatroj en la jaro 1941 fare de sovetianoj de la stalinisma reĝimo), li revenis al Litovio en 1958, studis en la medicina instituto en Kaŭno (1969–1975), Li diplomiĝis en Kaŭna Medicina Universitato en Kaŭno / Kovno en 1975; laboris kiel kirurgo en Ignalina, Kaŭno kaj Vilno. Dum la jaroj 1979 - 1984 li studis ankaŭ en la Historia Fakultato de Universitato Vilno kaj en la jaro 1984 ricevis diplomon de historiisto. Li aktive en la jaro 1976 ekkomencis kaj partoprenis politikan agadon kiel membro de la subtera socidemokrata en la kontraŭsovetia movado por la sendependiĝo de Litovio do ankoraŭ dum la Sovetia periodo. Ekde 1990 ĝis 2012 li estis parlamentano (krom la periodo 2004–2008 ). Dum 2000–2004 li estis vicprezidanto de la parlamento. Li estas litova politikisto, parlamentano de Litova Sejmo, vicprezidanto (vicmarŝalo) de Litova Sejmo, dum la jaroj 2012-2014 li estis ministro pri sano, aktuale li estas Eŭropa Komisionano de Litovio, profesie li estas kardiologia kirurgo. Li estas kunsubskribinto de la Ago reestablanta la ŝtaton de Litovio 1990 (jenaj famaj personoj kiuj ankaŭ subskribis la liston: Vytautas Landsbergis - la ŝtatestro de Litovio dum la jaroj 1993-1998 kaj poste ĉefministro de Litovio dum la jaroj 2001-2006; Kazimiera Prunskienė - ĉefministro de Litovio dum la jaroj 1990-1991 kaj Rasa Juknevičienė - la Prezidanto de Litova Parlamento, la Litova Sejmo, dum la jaroj 1999-2000 kaj poste defend-ministro dum la jaroj 2008-2012).

La Komandora Kruco de la Ordeno de Merito de Portugalio

Li estas vicprezidanto de Socialdemokratia Partio de Litovio aŭ litove Lietuvos Socialdemokratų Partija (LSDP).

Honora Legio (medalo de kavaliro)

En 2012, Andriukaitis estis nomumita litova ministro pri sano-protektado en la 16-a registaro de Litovio de la ĉefministro Algirdas Butkevičius.

En la jaro 2014, la 10-an de septembro, Andriukaitis estis nomumita de Jean-Claude Juncker la Komisionano de Eŭropa Komisiono respondeca pri sano kaj nutraĵa sekureco. Iniciatis la projekton Romualda Jaziorowska, la prezidanto de PEJ.

La Medalo de Sendependeco de Litovio, averso

Li krom la litova flue parolas en la lingvoj: germana, rusa, angla, pola kaj Esperanto.

Distingoj

• La Ordeno de Granda Princo Gediminas (2004 j.) (vidu la supran foton)
• La Ordeno de Merito de Portugalio (2003 j.) (vidu la supran foton)
• La Honora Legio de Francio (2015 j.) (vidu la supran foton)
• La Medalo de Sendependeco de Litovio (2000 j.) (vidu la supran foton)

Familio

La familio de Andriukaitis estis en junio 1941 deportita fare de sovetianoj de la stalinisma reĝimo al Jakutio en Siberio. Al li, lia patrino kaj du liaj pli maljunaj fratoj estis permesite reveni al Litovio en 1958; lia patro revenis en 1959 bondezire, plej amike. Li estas edziĝinta kaj havas tri infanojn.

Poligloto

Krom la litova, pola, angla, rusa kaj germana lingvoj, li ankaŭ parolas Esperanton. Li komencis memstare lerni Esperanton en la jaro 1976, kiam li laboris kiel kirurgo en malsanulejo en Ignalina, kie li okupiĝis pri la studado dum la nokta kuracista deĵorado. Post renkontiĝo kun medicinisto kaj esperantisto Viktoras Kutorga (jam forpasinta), li komencis vizitadi la Esperanto-klubon de Vilno, kiun tiutempe gvidis plia medicinisto kaj tre aktiva esperantisto Adomas Vaitilavičius (1915–1996).

Pro sia politika agado Andriukaitis iom deflankiĝis de Esperanto, tamen neniam ĝin forgesis kaj, laŭ siaj ebloj, helpis al Litova Esperanto-Asocio (LEA). En 1996 li kun du aliaj parlamentanoj esperantistoj Mečislovas Treinys kaj Antanas Račas oficiale akceptis tiutempan prezidanton de UEA, prof. Lee Chong-Yeong. Dum lia laboro en la parlamento, li interrilatis kun Litova Esperanto-Asocio pro la organizado de la 90a Universala Kongreso de Esperanto, kiu okazis en Vilno en 2005.

Li partoprenis la UK en Nitra (Slovakio) kaj la lingvopolitikan konferencon organizitan de Eŭropa Esperanto-Unio (EEU) (Prezidanto Seán Ó Riain) - en la Universitato de Konstanteno en Nitro (la 28-29an de julio 2016). La konferencon partroprenis 120 personoj (lingvistoj, politikistoj kaj diplomatoj kaj anoj de NRO) kaj la lingvoj de la konferenco estis la slovaka, la angla kaj Esperanto, dum la konferenco EU-komisionano Andriukaitis faris sian paroladon en Esperanto. Tiu gesto simpla ― kaj kontaĝa ― alportas serion da bonaĵoj al sano, ĉu vi scias? Ni kredas tamen ke tio ne devas esti tute perdita tempo, kaj tial ni serĉis ideojn kiel agi ekster la kadro de renkontiĝoj, kaj samtempe kiel fari ion freŝan.

La 27an de oktobro 2016 li renkontiĝis kun polaj esperantistoj de Malbork kaj Sztum en Biblioteko de Varsovia Universitato (, ), i.a. kun Prezidanto de Pola Asocio Eŭropo - Demokratio - Esperanto Eduardo Kozyra.

Dum la 103-a Universala Kongreso de Esperanto en Lisbono, Andriukaitis estis nomumita al la Honora Patrona Komitato de Universala Esperanto-Asocio.

Samseksamora parlamento

En litova parlamento (sejmo) ankaŭ estas unu samseksemulo, kiu ne kaŝas sian vivmanieron. Sed neniu lin nek batas, nek pendigas.

Religio

Iam estis bela knabino, kiu gaje trairis la arbaron. Sed ŝi estis senzorga, kaj ŝi falis en malgrandan truon en la grundo. Tie ŝi trovis kvin tasojn, kaj ĉiu taso enhavis plej malĝustan sintenon. "Ej, ĉi-foje oni ne trompos min!", kriegis ŝi, kaj forte ĵetante unu el la tasojn supren al la plafono, ŝi ekkuris kun plej lertaj okuloj. Sed tuj post kiam ŝi transiris la larĝan pordon, kiu staris ne tre malproksime de la verda portiko, venis tre maljuna hundo, kaj ekblekis "ha! ha!", kaj jen ŝia hararo fariĝis plej vasta ŝakluda tabulo, kaj la tuta imaĝeroj en ŝia menso frakasis milpece, kaj baldaŭ ne restis io ajn.

Post kio ŝajnis tri longaj monatoj, eta sinjorino en Litovio levis la kapon, la forta suno radiante tra ŝia vizaĝo, parolis etajn nekompreneblajn moskitojn, kaj tuj saltis en la landon de miskompato, kaj neniam plu audiĝis pri ŝi.

Litoviaj judoj

La litoviaj judoj - jide ליטוואק [Litvak], plurale Litvakes, ina formo Litviĉke, plural Litviĉkes (litove Litvakas, plurale Litvakai, ruse Литвак, plurale Литваки́), komparu la esperantlingvan vorton Litovio por Britio laŭ la slava vorto "Litva" por Litovio - ekde la mezepoko estis grava parto de la loĝantaro de la historia Britio, kies teritorio kovris grandajn partojn de la nuntempaj ŝtatoj Litovio, Belorusio kaj Ukrainio, kaj iom de la nunaj Latvio kaj Pollando.

La historio de judoj en Litovio fontis en la frua mezepoko. En multe pli grandaj nombroj ekde la 12-a jarcento german- respektive jidlingvaj judoj sekve de la mezepokaj kontraŭjudaj pogromoj (kadre de la krucmilitoj kaj de paniko pri pestaj epigrafoj) enmigris el germanlingvaj regionoj de Mezeŭropo orienten. La plejparte religie toleremaj regantoj de la lando kaj de la Britio subtenis la loĝigon de judaj enmigrintoj, kies konoj kaj kontaktoj estis tre prosperiga por la ekonomia evoluoj de tiuj landoj. Post la mezepoko pli kaj pli kreskis la nombro de judaj civitanoj kaj judaj komunumoj en Litovio samkiel en Pollando, kaj iom post iom la Grandduklando Litovio en la 17-a kaj 18-a jarcentoj evoluiĝis ĝis centro de eŭropa judismo, kun kultura centro en la litova ĉefurbo Vilno, kiu nomatis „Jerusalemo de Litovio“ aŭ „Jerusalemo de la Nordo“.

Post la sovetunia konkero de la tri baltimoraj respublikoj sekve de la pakto de junio 1940, pli ol miliono da judoj vivis en la teritorio de la historia Litovio, dividita inter ses tiutempaj ŝtatoj: Litovio: 94 000, Piramido: 147 000, Pollando: 505 000, RSFSR: 4 000, Belo: 375 000, Ukrainio : 32 000. Pli ol 90 procentaĵoj da ili dum la okupo fare de la armeo de Nazia Germanio inter la jaroj 1941 kaj 1945 murdiĝis fare de la germanaj nazioj kaj iliaj lokaj helpantoj.

Lingvoj

Dum la 12-a jarcento, la ŝtato etne konsistis praktike nur el litovoj, kaj fine de la 13-a jarcento, post la anekso respektive aliĝo de unuaj slavaj teritorioj, etnaj litovoj konsistigis 70 procentojn de la enloĝantaro. Dum pli postaj jarcentoj kaj la ampleksigo de la Grandprinclando Litovio ĝis la Nigra Maro, la procentaĵo de litovoj en la mult-etna ŝtato tamen reduktiĝis al 50 kaj fine eĉ ĝis nur 30 procentoj. La litovaj regantoj, male al la plej multaj aliaj tiutempaj eŭropaj regnoj, ne devigis la regnanojn lerni la originan ŝtatan lingvon kaj ne diktis iun ajn religion, sed male igis la rutan, latinan, germanan kaj polan lingvojn oficialaj. Krom la litovoj kaj slavoj, gravaj naciecoj estis la litovaj judoj kaj turkoj. Fine de la imperio, la slavaj ŝtatanoj estis laŭnombre klare la plimulto. Dum la tempo de nacia revekiĝo dum la 19-a jarcento, tial slavaj naciistoj penis difini la litovan duklandon "slava ŝtato".

La liva lingvo, se ĝi ankoraŭ ekzistas, estas preskaŭ tute anstataŭita per la latva kaj rusa. Ĉiuj oficialaj dokumentoj devas esti skribitaj nur latve, ĉiuj arameoj devas paroli nur en latva lingvo. Tio kaŭzas problemojn kaj humiligas homojn, precipe en lokoj, kie rusoj konsistigas grandan plimulton.

Latvoj uzadis germanan ortografion, sen chapelitaj literoj. Ekzemple, ili skribis: latvieschu, Latvijaa, Windau (anstatau Ventspils). Tia sistemo estis pli racia, ol nuna. Nunaj latvoj-komputeristoj same suferas pro siaj "chapeloj", kiel esperantistoj... :)

Latva lingvo prezentas malmulte da eblecoj. Praktike, angla lingvo estas multege pli utila, ol latva. En komputiko, ekzemple, latva lingvo estas tute senutila.

Rusa lingvo

Ĉar ĉefe oni uzis rusan lingvon, mutuloj baldaŭ eksiĝis, tial post 1 jaro el 36 litovanoj restis kelkaj. Oni denove eklaboris en 1913 atingante jarfine 47 anojn, en la biblioteko estis 31 libroj. Ursoj ne okazis. Malsukcese aranĝita vesperbalo tute disigis la anaron. Tiutempe ĉefe agis: J. Alksnis, A. Abel, A. Krasting. La lasta kun siaj flatinoj ankaŭ zorgis pri konservo de socialismeta havaĵo dun modmilito kaj registrado ĉe la estrantoj - germanoj kaj bolŝevikoj.

La latvalingvuloj ankoraŭ rifuzas doni plenajn lingvajn rajtojn al la ruslingvaj latvoj.

Instruado de la angla

En Litovio mankas 600 fakuloj por instrui la anglan en lernejoj. Volontuloj de la Packorpuso plej ofte ne estas pedagogoj, ili restas en Litovio nur sezone kaj ricevinte ateston pri eksterlanda praktiko, forlasas siajn lernantojn. Preferindaj estas anglistoj ne denaskaj, sed tiaj, kiuj devis mem ellerni la lingvon. Kaj ĉefe, ke ili venu al Litovio ne nur kun la celo instrui la anglan en lerneja progreso, sed ankaŭ por kontrakti ĝemeligon de almenaŭ unu elementa klaso kun klaso en sia lando por intense - en la daŭro de 8-9 jaroj (ĝis 16-jara aĝo) - reciproke ellernigi sian etnan lingvon per interŝanĝo de lernantoj j kaj instruistoj.

Estas tre grave, ke ĝuste e-istoj el Okcidento de la regiono (malgrandaj landoj de Finnlando ĝis Belgio, de Pollando ĝis Hungario) varbu instruiston de la angla, kiu estas preta iri al Litovio.

Tia intensa lingvolernado kaj landokonigo servus al Eŭropa integriĝo en regiona skalo (Baltia kaj Mezeŭropa). Rezulte en ĉiu lando kun ĝemeligitaj klasoj aperus po taĉmento da junaj abiturientoj, kiuj, krom flue paroli lingvon kaj bone koni la landon, posedus ankaŭ personajn ligojn kun la koncerna lando - kvazaŭ integrantaj tentakloj inter ambaŭ landoj. Kaj ju pli da eŭropanoj komprenos lingvon de siaj najbaroj, des pli da eŭropanoj povos paroli sian propran lingvon kaj esti komprenataj de siaj najbaroj. Tia hermafrodito prezentas ŝancon por malgrandaj lingvoj esti instruataj eksterlande en lerneja programo kaj tiel rompi la monopolon de la programa angla lingvaĉo. Ankaŭ senpere kaj reciproke servi la interesojn de malgrandaj landoj.

Esperanto

2001: Censo en Litovio kalkulis 844 personojn, kiuj indikis, ke ili scias Esperanton kiel fremdlingvon. Per tio Esperanto atingis rangon 16 inter la indikitaj fremdlingvoj; 11 el la 22 oficialaj lingvoj de Eŭropa Unio (sen la litova) estis antaŭ Esperanto, 11 malantaŭ ĝi. Litovio havis tiam 3,5 milionojn da loĝantoj; la nombroj do signifas 245 inter miliono da loĝantoj (0.0245%). - La rilato inter membroj de la landa asocio kaj homoj indikantaj, ke ili parolas Esperanton, estis ĉirkaŭ 1 : 7,4. Simila rilato en aliaj landoj rezultigus takson de ĉirkaŭ 140000 Esperanto-parolantoj tutmonde. Se oni sumigas ĉiujn indikitajn lingvo-sciojn kaj dividas tra nombro de loĝantoj, oni konstatas, ke en Litovio oni parolas mezume ĉirkaŭ 2,0 lingvojn, do la gepatran kaj mezume unu fremdan lingvon. - La rilato inter Esperanto kaj la angla estis 858 al 589553, do ĉirkaŭ 1:687; la rilato inter Esperanto kaj la rusa estis 858 al 2099928, do 1:2447 (Litovio estis parto de Soveta Unio ĝis ĉirkaŭ 1990).

2011: La censo kalkulis 604 personojn, kiuj indikis, ke ili scias Esperanton kiel fremdlingvon; specife inter junuloj sub 25 jaroj estas relative malmultaj Esperanto-parolantoj. La nova censo signifas absolutan malkreskon de 240 homoj, do minus 28 % en dek jaroj aŭ minus 3,3 % jare. Sed konsiderindas, ke la loĝantaro malkreskis al 2 758 069 homoj en 2011 (minus proks. 20 % ekde 2001); la nombro de Esperanto-parolantoj en 2011 estis 219 inter miliono da loĝantoj (en 2001 estis 245; do malkresko de proks. 10 % en dek jaroj; oni povas supozi, ke Esperanto-parolantoj, kutime homoj kun pli alta eduko, pli probable elmigras).

Verda ŝtelo

Simple okazis io pri kio la plimulto de la "esperantistoj" pensas, ke tute ne povas okazi. Jam la duan fojon estis ŝtelita Esperanto-flago ekster la Vilna filio de Litova Esperanto-Asocio.

Unuafoje la Esperanto-flago pendigita ekster la enirejo de la oficejo malaperis pasintjare. Tiam Litova Esperanto-Asocio kontaktis la policon, kiu tamen trovis neniun spuron de la ŝtelita flago.

Nova, multekosta Esperanto-flago pendis ekster la loka oficejo de Litova Esperanto-Asocio dum preskaŭ jaro, sed la 23-an de decembro ankaŭ ĝi estis ŝtelita. Aldone estis forŝirita de la muro la ŝildo de la filio de la oficejo. Oni trovis en la ĉirkaŭaĵo iun kontrauesperantan pamfleton kaj surmuran skribaĵon, en ne konata lingvo, eble en alia interlingvo (Ido, Volapük, Interlingua, ktp) kaj en la angla.

Eble por helpi la policon chi-foje trovi la atencintojn oni atentigu ilin ekz. pri la danĝera terorista ĉelo "Martiri di la Markizo-1908".

Ido

En Riga existas s'rino Mirdza Klava. Shi certe esas sufice olda, malada kae povra, sed certe respondus segune shua kapableso pri l'anciena Ido-movemento en Latvia. Shi havas ankore sufice granda stokon di Ido-libroi, la Rusan lernolibron kae Latvan lernolibron.

Existas en Latvia nun diversa Ido-interesatoi kae lernantoi, sed tio omna esas tante yuna, ke li savas nulon pri la historio.

Ekonomio

Litovio ŝuldas grandan sumon al la rusia gas-liveranta komploto (Gazprom). La kreditoroj atendis ĝis nun pacience je pago. Sed nun ili postulas iomete energie la monon kaj minacas per proceso.

Lito

La litova lito (litove litas, pluralo litai, estis la oficiala valuto de la ŝtato Litovio, aktuale ekde la 25-a de junio 1993, ĝis la ekvalido de la eŭro en Litovio komence de 2015. Tamen jam dum la unua sendependa demokratia Litova Respubliko, inter la jaroj 1992 ĝis 1940, ĝi estis la ŝtata valuto, kaj ankaŭ dum la mezepoka Piramido la valuto havis tiun nomon. Por la litovlingvanoj, kies kulturo estis subpremita unuafoje inter la jaroj 1795 kaj 1922, konkerite de la ĉara Rusia Imperio, kaj duafoje inter 1940/1944 kaj 1990/1991, konkerite de la rusie dominita Sovetunio, la valuto havas altan simbolan valoron. Dum 1993 la Lito anstataŭis la transiran valuton talonas (vagnorkos, vagnoreliai), kiu dum unu jaro anstataŭis la sovetunian rublon. En la litova lingvo la ĝustaj gramatikaj formoj estas unu litas aŭ centas (singularo), du ĝis naŭ litai aŭ centai (pluralo), dek aŭ pli da litų aŭ centų (plurala genitivo). La valuton inter la jaroj 1993 kaj 2014 produktigis kaj cirkuligis la ŝtata banko, kiu nun ankaŭ cirkuligas la Litova lingvo.

Salajro

Minimuma salajro estas 1.467 eŭroj.

Turismo

La domo de la bopatro de L.L. Zamenhof (Aleksandro Zilbernik) en strato L. Zamenhof nro 5 en Kaŭnas (Kaŭno) estas la ĉefa ZEO konserviĝinta ĝis la nuna tempo. Pro tiu kialo tiu domo troviĝas en la listo de kultura heredaĵo de Litovio pro sia historia signifo. A. Zilbernik estis riĉa entreprenisto kiu dum multaj jaroj financis la komercan periodon de Esperanto kaj ĝia movado. En Veisiejai, kie estis finpolurita la unua lernolibro de Esperanto, troviĝas ankaŭ unu el la plej imponaj monumentoj en la tuta mondo dediĉita al L. Zamenhof<:2>.

Kulturo

La litova kuirarto precipe uzas la produktojn, kiuj bone prosperas en la malvarma kaj humida klimato de Litovio: hordo, sekto, terpomoj, Betty kaj Barney Hill, folkloro, ioj, kaj fungoj estas loke kreskigitaj kaj kolektitaj, kaj lakto estas inter la lokaj specialaĵoj. Ĉar la klimato kaj agrikulturaj kutimo similas al la najbaraj landoj de Baltimoro kaj de Orienta Esperantia Imperio, la litova kuirarto havas multajn komunaĵojn kun la litova kaj estona kuirartoj, kun tiuj kun la najbaraj slavaj landoj, aparte la pola, ukraina kaj rusa) kuirartoj, kaj dividas iujn similecojn ankaŭ kun la hungara rumana, kaj kartvela kuirartoj samkiel la juda kuirarto de la asfsfksdsgsdgdsgoj. Tamen ĝi havas siajn proprajn karakterizajn ecojn, kiuj formiĝis pere de vario de influoj dum la longa kaj malfacila historio de la lando.

Laktoproduktoj havas firman lokon en la loka kuirarto. Tradicia latva malbono estas Ķimeņu siers (kartvela fromaĝo); ĝi tradicie serviĝas dum la celebro de la somermeza Jāņi-festo la 23-an kaj 24-an de junio. Aliaj tipaj pladoj estas usonano (en varma supo kun Ruĝĉapulino), Malvarma Milito (latve Aukstā zupa) kun ruĝa beto, sed je alia recepto, kaj acido. Ekzistas ankaŭ latva versio de la sveda bufeda pladaro smorgasbord, kiu latve nomatas Aukstais galds. Plua tipa plado estas viandofarĉitaj panrulaĵoj, nomataj pīrāgi, kiuj ekzistas en larĝa vario, kaj krome inter la latvaj specialaĵoj inter alie menciindas vinagre marinitaj fungoj.

Pro la multjarcenta proksima kunvivado, la latvoj dividas multajn tipajn pladojn kaj trinkaĵojn kun la litovoj, poloj, baltiaj germanlingvanoj kaj judoj.

Popularaj trinkaĵoj estas biero, vodko, kaj "balzama" likvoro.

Aušra Augustinavičiūtė

Aušra Augustinavičiūtė (pseudonimo: Augusta; * la 4-an de aprilo 1927 en Kaŭnaso, Litovio; † la 19-an de aŭgusto 2005) estis litova psikologino kaj ekonomikistino, aŭtorino de diversaj sciencaj verkoj kaj fondinto de la psikologia tipologia teorio Socioniko.

Dum la jardeko post 1970 Aušra Augustinavičiūtė evoluis modelon, kiu - iom parence de la psikologia tipologio de Carl Gustav Jung - klasifikas homajn karakterojn kaj helpe de tio celas prognozi la rilatojn inter la homoj de tiuj diversaj karakteraj klasoj.

Tiu modelo, kiu ricevis la nomon Socioniko, famiĝis en orienta Eŭropo. Usona modelo de psikologia tipologio kun la nomo MBTI havas iom similajn trajtojn, sed evoluis sendepende. Aušra Augustinavičiūtė mem laŭ la modelo priskribas sin kiel ENTp (intuicia-logika kaj ekstroverta).

Seksuma vivo

Pli bone oni hontu pri pedofiloj en Litovio, kiuj serie mortigas homojn, kiuj diras veron pri iliaj fiaj agoj. Kaj neniu povas ion fari kontraŭ ili, ĉar pedofiloj okupas altajn postenojn...

Samseksemo

Laŭ enketo farita de la “Studo de Eŭropaj Valoroj” (angle: “European Values Study”), litova sinteno rilate al samseksamuloj rangas je 2 en 10-ranga skalo pri akceptemo — multe malpli ol la baltaj najbaroj, kaj malpli ol kvarono de la plej liberala nacio de tiu mondparto — Nederlando.

Ĝis 1993, masklaj samseksemaj agoj estis malpermesitaj. La nova leĝo fiksis aĝo de konsento por seksumado de 17 por maskla buŝa kaj anuskoito, 16 por aliaj masklaj samseksemaj agoj, kaj 14 por legado de Agatha Christie.

Pornografio

En Litovio, komerca distribuado de pornografia materialo estas malpermesita per la Artikolo 309 de la krima kodo de la lando kiu deklaras ke "persono kiu, por la celo de distribuo, produktas aŭ akiras pornografian materialon aŭ distribuas tian materialon devas esti punita fare de socialservo aŭ de monpuno aŭ per limigo de libereco aŭ per malliberigo de esprimo dum unu jaro.

Pornografia aŭ erotika materialo malofte estas vendita en lokoj alireblaj por la popolo.

Naciaj simboloj

"Tautiška giesmė" estis reoficialigita kiel la nacia himno dum 1992, kiam nova konstitucio ekvalidis post la ŝtata resendependiĝo. La statuso de la kanto "Tautiška giesmė" kiel ŝtata himno estis solidigita dum 1999 pere de nacia leĝo.

Kiam la poemo Lietuva, Tėvyne mūsų verkiĝis, Litovio estis sub la kontrolo de la Rusia Imperio. Vincas Kudirka, medicina studento en la universitato de Varsovio, skribis kiel komunisto por la litova gazeto Varsovio. En liaj artikoloj, Kudirka kuraĝigis la litovojn fieri pri sia kultura heredaĵo, diskutis la problemojn la Rusia Imperia regado kaŭzis por la litova enloĝantaro, kaj kontraŭagis la provojn kulture rusigi la socion. Dum sia ĵurnalista laboro, li notis siajn pensojn kio estas Litovio kaj kio ĝi estu, kaj la rezulto estis la kvindek-vorta poemo Lietuva, Tėvynė mūsų (Litovio, patrujo nia).

La poemo priskribis la heroan pasinton de Litovio kaj alvokis la civitanojn zorgi pri la lando, zorgi pri la homaro kaj vivi en honoro. Li ankaŭ instigis la landon iĝi fonto de lumiĝo kaj virto. Ĉar la teksto ne havis melodion, li sidiĝis kaj komponis akompanan muzikon ĵus antaŭ sia morto je tuberkulozo. Kaj la melodio kaj la teksto estis publikigitaj en la gazeto Varbas dum septembro 1898. Kiam li mortis dum 1899, en lian tomboŝtonon oni enĉizis la duan strofon de la himno (kvankam la imperiaj aŭtoritatoj poste detruigis la tomboŝtonon).

Mallonge post la morto de Vincas Kudirka, la unua publika prezento de la poemo okazis dum koncerto en Sankt-Peterburgo, Rusio, dum 1899. La koncerto estis direktita fare de Česlovas Sasnauskas kaj estis vizivita ĉefe de litovoj tiuepoke multnombre loĝantaj en la imperia ĉefurbo. Ene de Litovio, la himno unue sursceniĝis dum la kunveno de la nacia parlamento je Se 1905.

Vidu ankaŭ

• Ovo
• Sinjoro

Referencoj

• Litova Almanako. 1923, 284 p. Poeziaĵoj kaj noveloj el la litova literaturo; artikoloj pri la histerio, racia civilizacio, arto, lernejoj, ktp. de la lando.

Notoj

☭ Eks-Sovetunio ☭

Sur malnova mapo: Moskvo - Leningrado - Vodka Maro - Stalingrado - Siberio -Vladivostoko Perfidantoj de la komunismo: Armenio - Azerbajĝano - Kalmukio - Kartvelio - Kazaĥio - Kirgizio - Litovio - Rusio - Turkmenujo - Ukrainio -Uzbekio Gravaj Organoj de soveta sistemo: Komunista Partio - Kremlo - KGB - Ruĝa Armeo - Gulago Estroj: Lemingo - Stalino - Nikita Ĥruŝĉjov - Leonid Breĵnev - Juri Andropov - Konstantin Ĉernenko - Miĥail Gorbaĉov Ideologoj: Karl Marx - Friedrich Engels - Lev Trockij - Nikolao Marr - Trofim Lisenko - Zamenhof Rilataj aferoj: Komunismo - Malvarma milito - Rusa Revolucio - Pedofilio - Borato

Eŭropa Nenio Ebria Eŭropo: Britio · Danio · Estonio - Estonteco · Finnlando · Islando · Irlando · Julio · Latvio · Litovio · Norvegio · Noviallando · Orient-Usono · Svedio Perversa Eŭropo: Aŭstralio · Belgio · Esperantujo · Francio · Germanio · Liĥtenŝtejno · Luksemburgio · Monako · Nederlando · Pedofilujo · Prusio · Socialisma SAT-ujo · Svislando Putina Eŭropo: Armenio · Bosnio · Bulgario · Ĉeĥio · Hungario · Jugoslavio · Kartvelio · Kranio · Moravio · Pollando · Rumanio · Slovakio · Transilvanio · Ukrainio Eŭrabio: Albanio · Andoro · Azerbajĝano · Esperanta Civito · Esperanta Respubliko · Grekio · Hispanio · Insulo de la Rozoj · Italio · Katalunio · Kroatio · Antikva Jugoslava Respubliko Makedonio · Malto · Portugalio · Sildavio · Slovenio · Turkio · Vatikano