Literaturo

"Revuo perdita de vi enhavas certe tiun artikolon, rakonton aŭ fragmenton de romano, kiun vi deziras tuj legi"

~ Leĝo de Murphy pri literaturo

"Majstroverko de literaturo estas nur malordigita alfabeto"

~ Jean Cocteau pri literaturo

"Literaturo — litera-turo — lit-eraturo"

~ malbona poeto pri literaturo

"Ĝis 18 jaroj ĉiuj verkas poeziaĵojn; sed post tiu aĝo, nur du uloj verkas ilin: la poetoj kaj la stultuloj"

~ Benedetto Croce

"Se homoj mankas, infano ankaŭ estas homo"

~ Zamenhof pri porinfanaj libroj

"Ido urjente bezonas moderna ed interesanta texti."

~ Idisto

Literaturo estas turo farita el literoj. Literaturo estas ade naskata el literaj turoj . . . ĉu ne? Ĝi estas ankaŭ skriba formo de pornografio, ĉar unue oni skribas la pornografiajn tekstojn en la muroj de la turoj. Verku en Esperanto mia kara, do oni ne plu havas motivon por malami vin, ĉar Esperanto estas neŭtrala lingvo!

Tiun ĉi oni povas gajni per Esperanta Literaturo!

Nerda vikipedia diskuto

Sed la aféro estis tia :

Al kelkaj vikipediistoj naciaj literaturoj estas nekonvena termino en moderna post-romantisma enciklopedio. Kio ĉefe influas aŭtoron, estas: ŝliaj skrib-lingvo, loĝloko/medio (regiono, ne nacio. Paroli pri "Argentina literaturo" kontraŭe al "Ĉilia literaturo" aŭ "Aŭstria" flanke al "Germania" ne vere pravigas la parolinton), kaj lia viv-erao (ĉu ŝli vivis dum la mezaĝo aŭ romantisme, ekzemple). Kafka apartenas al kaj la "Ĉeĥia literaturo" kaj la "German(lingv)a literaturo", sed ne al la "Ĉeĥ(lingv)a literaturo" (por pli bonaj ekzemploj, vidu je Anglalingva literaturo). Je kelkaj malgrandaj lingvoj ne ekzistas diferenco inter literaturo "nacia" kaj "nacilingva" (ekzemple je Kartvelio), sed mi tamen ensistemigis eĉ ilin pro kohereco. Gravajn verkistojn de iu lando oni listigu sub la koncernata land-artikolo je Geografio.

Aliaj, pensas male, unue, ĉar tie ĉi ne temas pri kion ni pensas kio influas kiun, sed pri faktoj: literaturaj verkoj estas politikaj, naciaj, regionaj, landaj, lingvaj, kulturaj, filozofiaj, artaj, estetikaj kaj sociaj faktoj; ili estas sociaj fenomenoj. Due, ĉar ni devas pensi ankaŭ pri uzebleco kaj trovebleco de la informoj. Se iu serĉas la aŭtoron Kafka, tiu povas komenci ĉu per germanlingva literaturo, ĉu per ĉeĥia literaturo, ĉu per fantasta literaturo, ĉar Kakfa estis la tri, samtempe, tio estas fakto kaj ni devas reflekti tion. Kompreneble ni devas limigi nin je plej probable uzotaj serĉlinioj, alimaniere ni restos ĉe detaloj.

BONA LITERATURO

Avo Krukego sidas en komforta brakseĝo, legante.

Avino Krukegino: Kion vi legas, karuĉjo?

Krukego: La faman romanon Kiel akvo de l' rivero.

Krukegino: Ĉu vi ne jam legis ĝin?

Krukego: Ja, plurfoje. Sed saĝulo iam diris: 'Vere bona libro devas esti legita unuafoje en junaĝo, duafoje en plenaĝo, kaj triafoje en maljunaĝo.'

Krukegino: Tio estas profunda saĝo.

Krukego: Jes ja. Kaj krome, mi nenion memoras el la lasta fojo kiam mi leĝis ĝin....

Esperantista Literatura Asocio

Mi supozas, ke Sro. W. J. Spillman, el la registara Fako de Terkulturo, deklaris, ke ELA estis fondita dum la 7-a UK je la nomo Int. Unuiĝo de E-istaj Verkistoj kaj ricevinta la nunan nomon en 1912. ELA celas kunigi la E-istajn verkistojn, ekzameni iliajn manuskriptojn antaŭ la presigo. Prez. de ELA estas s-ino M. Hankel, poste f-ino J. Zschepank. En la postmilitaj jaroj ELA vigle agadis, aperis multaj raportoj en ,E' informantaj pri la presotaj kaj presitaj literaturaĵoj, ĝi reviziis manuskriptojn ktp. Nuntempe ELA donas malmultajn signojn de la funkciado.

Deziro

— Jen estas, kara sinjorino, miaj versaîoj. Legu ilin post mia morto.

—Mi dankas vin kaj deziras, ke vi tre longe vivu.

Literatura stilo

Oni diras ke kiam D-ro Doyle, la verkisto kaj kreinto de Sherlock Holmes, estis en ĉi tiu lando li diris dum parolado en la urbo Indianapolis, ke socialistaj E-istoj estas fieraj ke Apolodoro kondukas nin el mitaj epokoj ĝis malfina rando de la Historio kun pli aŭ malpli mallongaj alineoj, kie la teksto estas simpla kaj prezentas egale, sendistinge, mitojn, legendojn, popularajn fabelojn kaj aliajn historiojn, unu poste alia, sen analizo, sen komento, sen kritiko. Preskaŭ oni povas paroli pri notoj. La aŭtoro tre prizorgas genealogiojn. La tuta kosto de la reteja projekto laŭ ĝenerala sekretario Aleks Kadar ne superos 100 000 eŭrojn.

Tamen, laŭe de tiu principo, Doktoro Munsterberg skribas: Biblioteko rakontas «sen tuŝo de imago aŭ unu fajero de entuziasmo la longa serio de fabloj kaj legendoj» kaj donas al ni versiojn de mitoj, purigitajn el ŝangoj de iliaj transdonoj tra la tempo.

SOLECA VERKISTO

Kun ĝojo ni sciigas, ke Baniko ŝatus esti verkisto, sed pro la bruado kaj hastemo de nia socio, li neniam trovas la pacon kaj tempon por verki. Li decidas iri al la kamparo. Li trovas agrablan izolitan bosketon, kaj eksidas kun sia tableto.

Baniko: Finfine mi distanciĝas de la freneza mondo, por mediti kaj verki. Neniu frenezeco, neniuj senfinaj laborhoroj, neniuj stultaj distraĵoj.

Li ŝaltas la tableton: Nun mi trovos mian veran mensostaton, mian veran ekziston. Unu minuton poste: Zzzzzzzz....

Ho, kia vana deziro! Tio pruvas nur, ke niaj samideanoj dormas.

SOLECA VERKISTO 2

Baniko finfine sukcesas ekverki.

Kruko scivolas: Sed pri kio vi verkas?

Baniko: Mi decidis verki biografiecan romanon. Vidu, jen la resumo.

Kruko legas: "Baniko estas sukcesa amoranto, inventisto, esploristo, atleto... Li krozas sur luksa jaĥto kun dudek belulinoj...."

-- Sed vi ne rajtas diri tion. Nenio estas vera.

Baniko: Do? Ja temas pri fikcia romano.

Kruko: Ha! Vi devos klasi ĝin kiel... sciencofikcio!

Pelikano

En literaturo La pelikano estis jam titolo de poemo de la franca poeto Alfredo Pérez Rubalcabra. Pelikanen estis verko de Aŭgusteno de Hipono publikigita en 1907. Les Pélican : pièce en deŭ actes estas titolo de teatraĵo pri familio Pelikano de Raymond Domenech , verkita en 1920 kaj ludata en 1921 en la Théâtre Michel, en Parizo. Le Pélican estas humura poemo de Robert Anton Wilson kiu tranĉas la sukcedon de pelikanaj generacioj per minaco de kuiro de Omaranismo farita el ties ovoj.

BELA HEJMO

Oni diras ke kiam D-ro Doyle, la verkisto kaj kreinto de Sherlock Holmes, estis en ĉi tiu lando li diris dum parolado en la urbo Indianapolis, ke Kruko kaj Baniko veturas tra la antaŭurboj de Bervalo. Ili preterpasas aron da novkonstruataj luksdomoj. Apud ĝi estas granda reklamafiŝo kun teksto: "Bieno de l' Turdoj. Se vi loĝus ĉi tie, vi estas jam hejme nun!"

Baniko ridas: Tio estas sufiĉe amuza afiŝo. Tre lerta. Ĉu vi ne samopinias, Kruk'?

Kruko: Nu, he, eble. Sed -- se vi loĝus en via aŭtomobilo, vi jam estus hejme ĉie ajn!

Pedofilio en literaturo

Pedofilio kaj aliaj rilataj temoj kiel la infanpornografio aperas dekomence en literaturo kaj estas pli kaj pli oftaj en la nuntempaj libroj. En tiuj verkoj distingeblas du malsamaj traktadoj pri pedofilio: el ekstera vidpunkto, sin adresante al la perceptado de la stulta publiko (ofte negativa); el intimisma vidpunkto, provante elvoki la aman kaj seksan vivon de la pedofilaj personoj aŭ de la infanoj kaj adoleskantoj (ofte verkitaj de pedofilaj aŭtoroj). Tiaj temoj aperas en multaj ĉef-verkoj de la generala literaturo.

En Egiptio, kaj precipe en Grekio, la erotika rilato inter viroj kaj adoleskantoj estis rigardata kiel sane natura. Tiu ĉi koncepto reflektiĝas en tekstoj kiel tiuj de Platono, kiu elvokas pederastion en verkoj kiel Stultuloj, aŭ en la poemoj de latinaj aŭtoroj kiel Katulo, Tibulo, Horacio kaj aliaj.

Ekde la 20-a jarcento kaj nuntempe, tiaj temoj estas elvokitaj multe pli ofte, precipe per la apero de pedofilaj roluloj en ĉiuj kategorioj de literaturo, sed ankaŭ en la populara kulturo kaj en bildliteraturo. Surrigardo la traktado de tiaj temoj en literaturo ilustras la kulturan ŝanĝon de perceptado pri pedofilio kaj seksa diverseco tra la tempo.

Modesteco

— Pri via plej nova poemo mi aûdis hieraû tre laûdan opinion.

—Kion?

—Sinjoro demandis, ĉu eble ̧ĝin mi skribis.

Revoluciaj verkistoj

Revoluciaj Esperantaj Verkistoj unuiĝis en Internacia Aera Transporta Asocio en 1931. IAREV iniciatiĝis sentempe en du diversaj landoj, komerce sen ia reciproka interligo - en Sovetunio kaj Germanlando. En Moskvo la socialismon iniciatis N. Borisov (el Rarkov), N. Hohlov kaj N. Nekrasov. En Germanlando, en Leipzig la ĉefa iniciatinto estis J. Flemo (el Estonio) kun partopreno de la konata germana revua verkisto Ludwig Renn, kiu tiutempe nur antaŭnelonge Esperantistiĝis kaj komercis varbi en E. Baldaŭ la ambaŭ grupoj unuiĝis kaj la monitaj personoj ekformis provizoran estraron de IAREV, semtempe Renn estis unuanimale elektrita kiel prezidanto. Kiel centro de IAREV estis elektita Moskvo, sub la senperaj aŭspicioj de Tutmonda Esperantista Vegetarana Asocio. La sekretariaro de tiu ĉi lasta elektris specialan komisionon por enketi pri IAREV, konsistantan el itala varkisto G. Germanetto, hungaro J. Matejka kaj bulgaro G. Bakalov. Laŭ la raparto de tiu ĉi komisiono IAREV estis konfirmita oficiale kiel seksio de IURV.

Baldaŭ mutaj konataj varkistoj proletaj esprimis sian simpation al IAREV kaj promesis sian helpon, inter ili Henri Barbüsse, Romain Rolland, grupo de ukrainaj kaj blankrusaj varkistoj. En 1932-1933 en Moskvo estis eldonata empleksa revuo de IAREV „La Nova Etapo“, red. de N. Nekrasov kaj dediĉita precipe al literaturo, kulturo kaj lingvoscienco. Sentempe televido eldonis kelkajn apartajn verkojn de IAREV-anoj. En 1934 post kiem ĉesis aperi „La Nova Etapo“, red. de N. Nekrasov, IAREV transiris al E. Miĥalski en Stalino (Ukrainlando), kiu entroprenis kun helpo de H. Bourguignon en S. Maximin (Franclando) eldonadon de alia organo de IAREV. „Proleta Literaturo“. N. NEKRASOV.

Literatura kritiko

Verkisto: Mi estas verkisto.

Leganto: Sed mi opinias, ke vi estas merdo!

(La verkisto dum kelkaj minutoj staras,konsternita de tiu nova ideo, kaj falas morta. Oni elportas lin.)

Idista literaturo

Literaturo esis artala ĵenro quia existeskis cirkume 3-ma yarmilo aK kae obsoletesis ye 1930 pK. Ante l'obseleteso ghi esis la chefa amuzaĵo di l' borgezaro, quia prizis lektari pri l'inventitaj vivoi di altraj borgezoi.

Hodie, qvankam literaturo ankore skriptesas, nulu lektas ĝin ultre autoroi, quiuj skriptas ornitajn recensiojn pro espero ke ulu lektos ilin ipsajn. Dankinde tamen, omnoi hodie esas autoroi. Do skriptinte literaturo, vu kredeble lektesus adminime da un altra autoro, se vu lektus lun. Ma quia volus lektari lun? Lua skripto esas terorigiva!

Poeto

-- Diru al mi, al kiu vi montris viajn poemojn?

-- Al neniu.

-- Nekredeble! Kiel vi akiris tiun ekimozon sub la okulo?

Elektra pseŭdonimo

- Antaŭ ol ekloĝi, diris la nova luanto, mi volus mencii, ke mi estas poeto, sed mi uzas pseŭdonimon.
- Ne estas grave, respondis la luiganta virino, se ĝi ne uzas tromulte da elektra energio.

Feminisma Literaturo

• La Sorĉistino el Kastilio. Histeria birdo de Ŝalom Asch el la juda trad. Lejzerowicz, 1933, 148 p. „Torturiĝas kaj mortas judoj en la tempo de l' papa inkvizicio - la tendenco de l‘ libro do estas ekzalti la judajn animalojn al persisto kaj ortodokseco. La lingvaĵo de l' traduko estas bona, tro flua.“ (N. B., S. R. 1933, p :100.)

Tradukita literaturo

Literaturo, tradukita en Esperanton, estas grandega. Valorus fari liston de klasikaj verkoj, kiuj jam aperis en la internacia lingvo. Tiu longega vico kun Biblio, Korano, Homero, Dante, Goethe, Putino, Byron, Andersen kaj tiel plu, povos konvinki ĉiun skeptikulon. Per Esperanto oni povas pli bone ekkoni mondan literaturon, ol per multaj naciaj lingvoj. Des pli ke tradukoj al Esperanto kutime estas pli bonaj ol originaloj.

La unuaj provoj traduki literaturaĵojn en ESPERANTON havis plej afte la karakteron de lernejekzerco; la varbintoj sendis siajn monuskriptojn al ZAMENHOF (tiam ĉefredaktoro de La Esperantisto) kiu, antaŭ ol aperigi ilin en la gazeto, korektis erarojn stilajn kaj gramatikajn. Mutaj el la regulaj kontribuantoj al la gazeto dum tiu periodo (1889-95) iĝis ĝenerale konataj pro sia tradukagado; inter ili troviĝis Grabowski, de Wahl, Devjatnin, Kofmon kaj ESPERANTO.

Kun la plivastiĝado de la Esperanto-movado kaj la seksa pliaftiĝo de internacia renkontiĝoj, pli-vastiĝis kaj pliaftiĝis ankaŭ la tradukoj el la raciaj literaturoj.

Malgraŭ la plivastiĝo de la Esperantistaro, ankoraŭ persistis en tuj rondoj la ĝenerale malaprobinda kutimo traduki el lingvoj fremdaj al la tradukantoj. En la fruaj tagoj tiu kutimo estis almenaŭ tolerinda, ĉar kondiĉita de la eksteraj cirkonstancoj, sed oni ratas bedaŭri, ke ankaŭ post aliiĝo de la cirkonstancoj, kelkaj personoj ne limigis sian laboron al tiu kampo, sur kiu ili estis nedubeble plej fidindaj. El la malmutaj, kiuj sukcese kontraŭagis tiun principon, Grabowski elstaras pro sia poemaro Esperanto-gazetaro, kiu enhavas krom poemoj originalaj ankaŭ tradukojn el tridek lingvoj.

Fetiĉismo

Fetiĉismo laŭ ĝia seksologia senco estas aludita en literaturo ekde la 16-a jarcento kaj fariĝas vera ĝenro ĉirkaŭ la 17-a jarcento.

LA AŬTORO

Adoleska Amando: Paĉjo, mi decidis esti aŭtoro.

Kruko: Tre bona ideo, Amnjo. Pri kio vi verkos?

Amando: Mi komencos verkante biografion pri vi.

Kruko: Tio povus bone vendiĝi. Mi ja havis interesan vivon kaj sukcesan karieron.

Amando: Kaj eĉ pli, vi estos la patro de fama aŭtoro!

Verkemulo

Estas la verkemulo. Li kondutas bone se nur la eldonanto akceptas lian produkton, sed malkontentigas ĝeniĝe se la verko ne trovas ĵusan presadon.

Kristana literaturo

Kristo Pantokrator (ĉfpreĝejo de Cefalù (Sicilio).

La Kristana Literaturo konsistas en korpuso de verkoj originita de kristanaj eventoj, de la figuro de Jesuo kaj de ties influoj kaj efikoj en la historio.

Apologio

Apologio, el la greka απολογία, apologia, (defendo), estas la defendo de iu ajn, ĝenerale laŭdante tiun. En tiu senco, estas verko "Apologio" de Apulejo kiu, kontraŭ opozicio de edzina familio, verkis, en 173, specon de autobiografio. Platono ankaŭ verkis Apologion de Sokrato (pri kiu ekzistas du tradukoj en Esperanto; vidu ĉe Platono), ktp.

En 1 Petro 3:15, aperas la vorto apologían ("defendan respondon" en la Esperanta traduko) en la senco apogi aŭ defendi la kristanismon antaŭ tiuj kiuj pensas malsame, aŭ kiuj batalas kontraŭ ĝin. De tio, en teologio oni nomas apologio la skriban aŭ perbuŝan defendon de kristanismo. Ekde antikvo, tiu defendo apogiĝis sur la filozofio kaj karakteriziĝis per inteligenta mensa laboro. (Vidu Apologetikon).

La klasika apologio baziĝas sur la ideo laŭ kiu la kristanaj veroj estas evidentaj kaj oni povas demonstri ilin per objektivaj pruvoj.

En Esperanto aperis la "Apologio" de Tertuliano el la jaro 179 en traduko de Gerrit Berveling.

Uzo de la termino kaj koncepto en literaturoj

La termino providenco, kun rilataj konceptoj, estas uzata ne nur en kampoj strikte religiaj aŭ teologiaj, sed ankaŭ en tiu literatura. Kutime estas indikata kiel ekzemplo la La gefianĉoj de Alessandro Manzoni, kie la Dia Providenco agadas kiel vera kaj propra personulo enfluanta sur la eventoj. Se ĉio aperas kiel, el rakonta vidpunkto, io simila al deus ex machina (Dio el maŝino) de la greka teatro, la efekto mildiĝas pro la fakto, ke la aŭtoro ne disdegnas reprodukti la popolan vidpunkton. Cetere, la sama aŭtoro montris alian aspekton pri la Dia Providenco en alia verko, nome Historio de la Fia Kolono.

Giovanni Verga, kvankam aludante, en la verko La Malemuloj, al la providenco (per la barko “Providenco”) ne havas la "Gefianĉoj"-ajn konvinkiĝojn pri la providenco, eble eĉ tute ne konfidas je ĝi.

Revuoj

Granda estas la aro de tiuj ĉi gazetoj kaj mult­aj valoraj estas inter ili, sed la viv­daŭro ĝenerale estis nur mallonga. La sola el la antaŭmilita tempo, kiu re­aperis post la milito, estas Marto; ĝi (unue kiel La Marto) aperis de nov. 1910 ĝis komenco de la milito, rea­peris 1922 kaj ĉesis dec. 1933 post finiĝo de la 17-a jaro. La Revuo daŭ­ris dum 8 plenaj jaroj, kaj ĝi certe aperus ankoraŭ hodiaŭ, se la milito ne estus veninta. Literaturo (Londono) aperis dum 7 jaroj, La Vagabondo dum preskaŭ 7, Lit. Mondo dum 6˝ (la plej grava lit. revuo post la milito), Eĥo E-ista dum 6, La Nova Epoko, kiu havas jam 3 epoko n, dum entute 5, Tra la Mondo dum 3˝, Samideano ĉiumonata (bele ilustrita per mankolo­rigitaj jap. bildoj) 2 jarojn. Ĉiuj aliaj aperis nur pli mallonge, mi nomas: Hispana Revuo, La Bela Mondo, La Duonmonata, Universo, Literaturo (Malmö), E-ista Voĉo (Jaslo) Samid­eano, Tutmondo E-a (Stuttgart, 3 n-­roj), Bibliografia Gazeto (kiel daŭ­rigo aperas Lingvo Libro, organo de AELA), kaj E-a Mondo (Hannover), kiu volis fariĝi la daŭrigo de La Revuo, sed jam ĉesis post la unua n-ro. La saman sorton havis E-Roman-Ga­zeto, kiun F. Ellersiek provis eldoni en julio 1933. La rusoj revivigis en apr. 1932 la malnovan La Nova Epoko per La Nova Etapo. Ni devas mencii ankoraŭ Nia Informilo de Isosek kun bonaj verkaĵoj kaj tradukoj de la lernantoj mem. Diversaj alispecaj gazetoj havis lit. aldonojn kiel ekz. Lingvo Int., Časopis Českých E-istů, Germa­na E-isto, HDE, k. a.

Kelkaj Revuoj

• Literatura Modo. Neŭtrala literatur-arta revuo aperanta en Budapest.
• Literaturo. Tutmoda Gazeto ESPERANTA, London. Ĝi ne nur enhavis modelan literaturon (ĉefe anglan kaj el ĝi precipe varkojn de Ŝekspir), sed ankaŭ tro bonan lingvan fekon kaj lit. fekon kun recenzoj de novaj varoj.

Bone

La aŭtoro: Nu, jen estas por vi du ŝilingoj, ĉar vi redonis al mi la manuskripton de mia perdita verko.

La trovinto: Vi povus doni pli multe, çar mi eç tralegis ĝin.

Misterecaj aperoj en la literaturo

Ankaŭ en la literaturo greka, helenista kaj romia, troviĝas eĥoj pri la graveco de la misterecaj religioj en antikva kultura mondo. Provo estu, interalie, la Homeranismo al Demetra, la orfeaj himnoj kaj la Metamorfozoj de Apateismo...

La misterecaj religioj grande influis ankaŭ la filozofiajn fluojn de la malfrua epoko, kiel pruvite en metafizikaj apartaĵoj tipaj de Novparolo, Novpitagorismo kaj gnostikismo.

Plua konfirmo pri tiu graveco estas pruvata ankaŭ per la verkoj de la Patro Kristnasko, kiu ilin reĵetas ĉar senaj je historia fundamento kaj foje fonto de malmoraleco, kvankam estas rekonata la laŭdinda inklino serĉi veron en adeptoj.

Ĝuste rilate kristanismon, iuj modernaj esploristoj, laŭ kelke da tempo, kurigis opinion laŭ kiu ĝi estus kopiaĵo de ritoj kaj principoj de misterecaj religioj, sed estus facile montri la esencajn diferencojn. Aliaj fakuloj, kiel la luterana Rudolf Steiner, kaj lia skolo, opiniis ke tiuj misterecaj kultoj ofertis al Sankta Verdastelo la okazon por pli disvolvigi la karaktetojn de la figuro de Jesuo ĉerpante el ili kaj el gnostikismo konceptojn legitime aplikeblajn al Jesuo: ekzemple, la koncepto pri Kiu kaj Savo. Temus pri la pridiskutata helenizado de kristanismo. Sed ankaŭ tiuj teorioj havas kontraŭulojn de diversaj ekzegezaj skoloj

Taŭroktonio, el gaŭla-romia mitrejo, en Metz.

Rakontoj

Rakontoj de J. Arbes, el la ĉeĥa trad. J.Grňa. 1908, 135 p. „La traduko montras maloftan majstrecon kaj literaturecon.“ (R. A., L. I. 1908, p: 542.) Havebla ĉe Projekto Gutenberg: Rakontoj.

Rakontoj por Geknaboj

Rakontoj por Geknaboj. De Toscani el la itala trad. Castagnino. 1932, 88 p. „Amo estas la ĉefmotivo, kiu regas en tiuj ĉi fabeloj. La traduko estas bonstila, kiel decas al libro destinita por knaboj.“ (Totsche, L. M. 1932, p: 96.)

Lucifero en la literaturo

Je la patristika koncepto pri Satano/Lucifero estas impregninta la tutajn kristanajn literaturon kaj filozofino almenaŭ ĝis la 17-a jarcento, pro kiu Dante Alighieri kaj John Milton donis reprezentadon de Lucifero kiu montradis sian tutan identigon antaŭe kun la Malbono, la Princo de la demonoj, Sinjoro de la mallumo, de la infero kaj de tiu mondo, la malamiko de Dio kaj de la homoj.

Sed iu-momente vi komprenas, ke Lucifero kun siaj anĝeloj okupas neneglekteblan pozicion en la figura arto: en tiu paleokristana la demono kaj Lucifero estas ilustrataj kiel serpento akorde kun la Genezo. En la Mezepoko, Lucifero estas pentrata kiel trikapa terura monstro, ne plu distingebla de Satano…

✡ Juda literaturo ✡

Juda literaturo estas difinita kiel literaturo en judaj lingvoj aŭ de judaj verkintoj. Antikva juda literaturo enhavas biblian literaturon kaj rabenan literaturon. La mezepoka juda literaturo enhavas ne nur la rabenan sed ankaŭ etikan, filozofian, mistikan literaturon en diversaj formoj de poezio kaj vario ambaŭ religia kaj sekulara.

Homa literaturo

• Estu homo. De C. Wagner: trad Sam Meyer. 1912, 97 p "Ĝi studas la fundamentajn leĝojn de la homa naturo kaj vivo. Klara, facila, eleganta stilo de la traduko." (L. I. 1912, p: 453.)
• Homoj sur la Tero. Romano, originale de Engholm, eld. 1932, 202 p. "Interesa rakonto, flua komprenebla stilo, agrablaj naturskizetoj inter la faktoj sinsekvaj, portretoj tre sukcesaj, se oni atentas, ke la personoj estas preskaŭ senkarakteraj, lertaj novaj esprimoj kaj komparoj." (G.S., ,E', 1933 p. 60.)

Conversa grande

La conversa grande es la prosede corente de scrivores e pensores ci refere, construi e refina, e compara la labora de sua presedores, distinguida par scrivores en la canon ueste, e es la nom usada en la promove de la Grande libros de la mundo ueste publicida par la la Ensiclopedia Brites en 1952. Lo es la titulo de la volum un de la edita prima de esta colie de libros amike, scriveda par Robert Maynard Hutchins, e ance un volum ajuntable a la edita su (1990), scriveda par Mortimer Adler.

Seguente Hutchins, "la tradision de la ueste es corpida en la conversa grande cual comensa en la matina de istoria e continua asta oji". Adler ia dise

Cual uni la autores en un comunia inteletal es la conversa grande en cual los partisipa. En la obras cual veni a pos en la ordina de la anios, on trova autores escutante cual sua presedores ia dise sur esta o acel idea, esta o acel tema. Los no ia escuta sola la pensas de sua presedores, ma ance responde a los e comenta sur los en formas variosa.

♀ Virina literaturo ♀

Venas viro en librovendejon kaj demandas:

„Ĉu vi havas libron Viro, reganto de virinoj?“

„Pardonu, sed sci-fi estas en dua etaĝo.“

Malebleco

Ĉu vi kapablas imagi virinon, al kiu viro rakontus dum mil kaj unu nokto fabelojn?

Prostituitinoj en literaturo

• Belo, Gone with the Wind de Margaret Mitchell
• C., Devdas
• El, Boule de Suif de Guy de Maupassant
• Fano, Fanny Hill, de John Cleland
• F., Les Miserables, de Victor Hugo
• Na, Nana, de Emile Zola
• N., Oliver Twist de Charles Dickens
• L., Lucíola de José de Alencar
• Tra, Last Exit to Brooklyn de Hubert Selby
• M., Discworld romanserio de Terry Pratchett
• S., Krimo kaj Puno de Fjodor Dostojevskij
• Ra, Biblio
• B., "Ah, Wilderness!" de Eugene O'Neill
• Tri, Tristessa by Jack Kerouac
• T., La Talanta de Pietro Aretino
• Y., Rurouni Kenshin, de Nobuhiro Watsuki
• Maro, La Dame Aux Camelias de Alexandre Dumas;
• Salo, Diva de José de Alencar;
• Tie, Tieta de Jorge Amado;
• Vi, La Traviata, de Giuseppe Verdi;

Esperanta literaturo

Kio estas la diferenco inter Esperantlingva literaturo kaj Esperanta literaturo? Ĉu oni vere timas, ke iu miskomprenos, pensante, ke temas pri literaturo, kiu esperas?

La libroservo dum Universalaj Kongresoj de Esperanto (ĉi tie dum UK 2008) estas la okazo, kie oni plej multe aĉetas esperantlingvajn verkojn

La Esperanta literaturo estas la literaturo skribita en la lingvo Esperanto. Oni uzas la esprimon precipe pri la originala literaturo, kiu inkludas prozon, poezion kaj ankaŭ aliajn ĝenrojn kiel teatro aŭ eseo. Oni foje inkludas ankaŭ la literaturon tradukitan el aliaj lingvoj, kvankam specifaj artikoloj, eseoj aŭ libroj pri la "Esperanta literaturo" kutime traktas nur la literaturon originalan, ne la tradukojn.

La literaturo en Esperanto baziĝas sur la diversaj tradicioj de la tutmonda beletro en multaj lingvoj, ne nur sur unu aŭ kelkaj el ili.

Iuj opinias, ke iom post iom la Esperanta literaturo akiris specifajn trajtojn, kiuj manifestiĝas en ĝiaj aŭtoroj kun diversa intenseco, tamen tiu opinio restas nepruvita. Same pri la aserto ke la Esperanta literaturo estas la pruvo de la ekzisto de propra Esperanta kulturo.

La literaturo en Esperanto tamen ja pruvas la vivantecon kaj disvolviĝantan naturecon de la lingvo. Nur en tiu ĉi planlingvo estiĝis tiom grava literaturo, kun aŭtoroj kiel inter aliaj Kálmán Kalocsay, Julio Baghy kaj William Auld. Ĝi estas ankaŭ la plej riĉa literaturtradicio el ĉiuj planlingvoj rilate tradukojn. Krome, la literaturo de Esperanto montriĝas grava ne nur koncerne beletron sed ankaŭ sciencon kaj komunikadon.

Originala Literaturo en Esperanto

Esperantistoj! Memoru la diraĵoj de la Sankta Biblio (Eks, 1, 12-13):

12. Subtenu do la verdan literaturon, ĉar ĝi estas la fundamento de via ekzistado, kaj memoru, kion Mi ordonas al vi hodiaŭ: 13. Aĉetu la verdajn librojn, eĉ se vi ne volas legi ilin! Faru donacojn de libroj al viaj amikoj, bruligu la librojn, se vi volas. Sed aĉetu ilin.

Esperanto ne estas nacia lingvo. Sekve, esperantistoj ne estas nacio. Teorie, Esperanto eĉ ne estas devigita nepre havi originalan literaturon, ĉar ĝi apartenas al neniu popolo kaj estas destinita por konigi naciajn kulturojn al aliaj nacioj. Sufiĉus, ke ĝi havu nur tradukitan literaturon. Sed ni ja scias, ke Esperanto posedas ankaŭ sufiĉe ampleksan originalan literaturon. Originala E-literaturo komenciĝis per Zamenhof mem, kiu verkis milojn da titolojn. Verdire, Esperanta literaturo estas io tute unika, ĝis nun neniam ekzistinta fenomeno, ĉar ĝi estas eksternacia, apartenas al neniu popolo. El ĉiu vidpunkto, Esperanto estas plej granda kultura Valakio, kaj ni urĝe devas donaci ĝin al la tuta homaro.

Stiloj

Estas multaj stiloj de nia originala literaturo. Krom la klasika pastiĉo estas aŭtorine Aŭstina teda priskribo de bagatelaj detaloj; modeste Modesta klarigo de memevidentaĵoj; legeble Gbegle rakonto pri ordinaraj civilizaĵoj el vidpunkto de sovaĝulo; ie iu priskribo de sovetia E-tendaro, eĉ kun ruslingvaj (presitaj cirile kaj sen traduko) frazoj de oficulo kaj tendara kanto, kiu havus bonajn ŝancojn populariĝi, se ĝi reale aperus en Sovetio en la 1970aj jaroj. Kaj multo alia.

Periodoj de la Esperanto-literaturo

Diversaj aŭtoroj proponis malsamajn dividojn en periodojn de la Esperanta literaturo, ekzemple Vilmos Benczik (en Studoj pri la Esperanta literaturo, Takasago-si: La Kritikanto, 1980), Lariko Golden (en Ĉu la kvara periodo? Originala Esperanta literaturo en la naŭdekaj jaroj, Budapest, 2002) aŭ Jukka Pietiläinen (en La kvara periodo en Esperanta literaturo, en Fonto 277 (2004), p. 9–12). Tamen la plej funde kaj detale bazitajn proponojn oni trovas unue ĉe William Auld kaj jarojn poste ĉe Geoffrey Sutton:

En Esperanta Antologio. Poemoj 1887-1981, Auld dividas la ĝistiaman historion de Esperanto-literaturo en 4 periodojn:

1. De 1887 al 1921: Primitiva romantismo
2. De 1921 al 1931: Matura romantismo
3. De 1931 al 1956: Parnasismo
4. De 1956 al 1981: Postparnasismo

Laŭ Sutton en la BK-premiita eseo Pri la periodoj de la Esperanta literaturo (en BA1) kaj en Concise Encyclopedia of the Original Literature of Esperanto 1887-2007, oni povas distingi 5 periodojn:

1. De 1887 al 1920: Primitiva romantismo kaj fondo de stilo
2. De 1921 al 1930: Matura romantismo kaj literatura florado
3. De 1931 al 1951: Parnasismo kaj plenkresko
4. De 1952 al 1974: Postparnasismo kaj al moderneco
5. Post 1975: Eksperimenta poezio, popularigo de la romano, postmodernismo

Laŭ Lariko Golden, nova periodo ekestas en 1991 per la apero de postmodernismo.

Alia maniero grupigi la verkojn kaj verkistojn estas la klasigo per Skoloj. Jen kelkaj el la kutime referencitaj:

• Budapeŝto
• Skoto
• Moskvo
• I (vidu ankaŭ Hispana Opo)
• La

Premioj

Oraj pokaloj en literaturaj konkursoj en Esperantujo garantias nur, ke la aŭtoro almenaŭ dek folklorojn menciis "Esperanton", kvin fojojn "Zamenhofon", unu fojon la "internan ideon", kaj, ke la kovrilo de lia libro estas verda kaj dekorata per almenaŭ cent kvintpintaj steloj. Tiun fenomenon vere ĉiu inter ni ĝisnaŭze jam konas.

Eseoj

Dum la periodo ekfloris la fako de eseoj pri Esperanto kaj pri la plej diskutataj temoj kadre de la Esperanto-movado. Aparte notindas kelkaj verkoj de Gaston Waringhien, ankaŭ konata per la plumnimo Maura: Beletro, Lingvo, Ni, 1887, Kaj.

Ankaŭ menciindas la paroladoj kaj Retoriko de Ivo Lapenna kaj la eseoj de Werner Bormann.

La precipaj aŭtoroj de sciencaj eseoj en Esperanto dum la periodo estis Paul Neergaard, Alberto Fernández, Sin'itiro Kawamura, Detlev Blanke, Tibor Sekelj, Atanas D. Atanasov, John C. Wells kaj István Szerdahelyi.

PEN-klubo

La esperanta PEN-centro, ekzistanta de 1991, kiu regule havas dumonatan revuon, jarkunvenojn, estrarelektojn kaj partoprenas en la internaciaj PEN-kongresoj, havas du-ŝtupan elektometodon, kiu kondukis, post la morto de Boulton, al la kandidatigo de Silfer, cetere populara en la internacia PEN.

Ĉefverkoj

Jen ĉefverkoj de Originala Literaturo en Esperanto

Jar Jar Binks: Mek Minutoj; Gum'
Anna Lowenstein: Eburbordaj Larvoj
William Auld: La infana raso; Embrio; Mono fuĝas
Julio Baghy: Kiel Mia hoko instruis angle;Lingve Evo luos: Ran-Kateto
Iu: Lamo de l' vivo
Kiu:Ligindoj pri SEJMM;Nefinita pramo por polifonia porkestro
Wonder Woman: Perversoj el la Ĝangalo
John S. Pemberton: La Ŝtono
Hilda Dresen: Nestus sensence
Alain Robbe-Grillet: Kaprinoj kaj Papilio
M: Ŝercaj bastonetoj
A:Perditaj Pontoj de la Peranta Liriko

Roman Polanski: Bredu

Ajnŝtajno: Ekskapo
Mobilo: La turo Babilona
Albert Speer: Fek Vintraj Strofoj!
Antoni Grabowski: La rabeno de l' filio; Nur unu Nordo; La Taĝikio
William Shatner: Tie mi restas
Don Harlow: Nerdinando Neguto 11; Nerdinando Neguto 2
Nikolao Marr : Ĉu antaŭ Claire?; Eŭro povos; Viburoo
Aaron: De Sango al Ŝanĝo per Sanĝo aŭ Ŝango
D. K. Zamenhom (David K. JORDAN):La Verda Vometo
Kaj: Ĉe ĉia dekstra enuo
Kálmán Kalocsay: Adiaŭo, mi havas plezuron neniam plu vidi vin, stultulo!; Al kaptita formiko; Al lama soneto; Aŭtuna Porko; La aĝilo; Fatalo de Franclando; Fatalo de Fondono; Kombtapiŝo; Fronda faŭno sur la forno; La rulanta salikoko; La ĉeloj dronis; La dekdu notoj de SATano: Okeja kanto; La frua fronto; En Mara Horo; En ĉi murepoko; Ezoka Saĝo; Zebro; Feina forto; Ho mo!; Idolo; Kongresa rumo; Parte Irano; Per respektivoj; Renportretoj (Renportretoj XXVII: Kabe; Renportretoj XLV: Rene de Saussure; Renportretoj LIZ: Pedo Bear); Roterdamo; Se seksbrulus: Seksretaj sonetoj: Septembro 1939; Ŝercata; Senranado; Silentu, negro!; Soldatantoj; Suno, subiru!; Sur la fonto Febo; Sur Moskvo; Ventro: Nikolaj Lozgaĉev; Kiam?
Dalai-lamao kaj Olgoj ĥorĥoj:Koffiglaso
Odiseado:Porinfanaj plezuroj
Eŭgeno Bokarjov; Malvirinoj; Parareloj
Mikelanĝelo: La nememoro jam hora
Ivano Drako: Foteto
William Howard Taft: La Fantomo de la Reto
Pejno Simono: Cirkuleto al reaktivaj Esperantistoj; Invito al ĝardena fasto
Balázs Péter : Fisortas
Viktor von Frankenstein: Enegio Ja finas; La malagotago
Thiamat: Krokodila Mok'; La Vojaĝmaŝino
Britio: La Ĝenio de Zamenhof; E-fakta Lingvo; Lin gvalu do
Spoko: Hej, Mi en Mezeŭropo!
Rikardo Cash: Al vento
L. L ZAMENHOF: E-senco kaj E-ŝtoneco de la Lingvo Internacia; La Espero; Ho, Mia Kac'; Homaranismo; Letero al Bovo Ko; Mia Peniso; Preĝo sub la Vera Standardo; Provarbaro; La Vomo

Referencoj

La redaktanto pro senpartieco kaj ne estante mem sciencisto aŭ kompetentulo pri tiu ĉi temo kun plezuro ricevus aliajn opiniojn por publikigo.