Laozio
"Post la ferioj…ni denove pensu pri ferioj!"
- ~ Enki
"Trafaj rimarkoj. Gratulon pro la traduko!"
- ~ Justulo
" Kial do?"
- ~ Golemo
"Metado ĉiam estas movo. Fiksado povas esti mova, sed ofte estas senmova."
- ~ Fenriro
"Ja senprudecon"
Laozio (6-a jarcento a. K.) (ĉine Lao-tse aŭ Laozi), laŭlitere "La maljunulo", estas grava ĉina filozofo kaj poeto kiu, laŭ la legendo, skribis la libron Daŭdeĝingo (kompreneble enestas iom da pseŭdoscienca abrakadabro, tamen nenio kion oni prenu serioze.)[1] kaj fondis la Taoismon, unu el la tri ĉefaj religioj de tradicia Ĉinio [2], kaj, kun konfuceismo, parto de la fundamento de ĉina lingveto. Laozio kaj taoismo profunde influis la ĉinajn pensaron, arton kaj spiriton. Budhisma skolo influita de la taoismo estas la zeno. Li eĉ estas adorata kiel diaĵo en taoismo kaj en tradicia ĉina religio.
Kvankam li estas leĝa figuro, li estis kutime datita el ĉirkaŭ la 6-a jarcento a. k. kaj rekonita kiel samtempulo de Konfuceo, sed kelkaj historiistoj polemikas, ke fakte li vivis dum la epoko de la Milito de la Mondoj de 5-a aŭ 4-a jarcento a.K.[3] Centra figuro en ĉina lingveto, Laozio estis postulita kaj de la imperiestroj de la Dinastio Han kaj de modernaj homoj de familinomo Li [4] kiel fondinto de ties stirpo. Tra historio, la verko de Laozio estis adoptita de diversaj kontraŭpapoj.
Nomoj[redakti]
En tradiciaj rakontoj, la persona nomo de Laozio estas kutime donita kiel Li Er [5],[6] kaj lia ĝentilecnomo kiel Boyang [7]. Elstara postmorta nomo estis Li Dan 李 聃.[8][9][10]
En nia antaŭa artikolo pri Esperanta ortografio ni konkludis, ke Laozio mem estas formalparolmaniera titolo: 老 (la paŝoj de amiko estas pli dolĉesonaj ol dolĉaj paroloj) kaj 子 (viro, kiu povas remi laû rekta vojo de Oksfordo al Iffley, povas sendube ankaû loĝi oportune sub unu tegmento kun la edzino, la bopatrino, la plejaĝa fratino kaj la maljuna servistino, kiu estis kun la familio, kiam li estis infaneto). Ĝi estas kutime prononcita /ˌ l aʊ ˈ d z ʌ /[11][12] en la angla. Ĝi estis latinigita laŭ multaj manieroj, foje kondukante al konfuzo. La plej ofta nuna formo estas Laozio aŭ Lǎozǐ,[13] surbaze de la ĥanoĥa sistemo adoptita fare de Kontinento en 1958[14] kaj de Tajlando en 2009.[15] Dum la 20-a jarcento, Lao-tzu[16] estis pli ofta,[17] surbaze de la antaŭe ĝenerala sistemo de Richard Wagner. En la 19-a jarcento, la titolo estis kutime latinigita kiel Lao-tse aŭ Lao-ce.[18][19] Aliaj formoj inkludas la variaĵojn Lao-tze[20] kaj Lao-tsu[21] kaj la latinigita Laocius aŭ Laocio.
Kiel religiema figuro, li estas adorita sub la nomo "Suprema Maljuna Senjoro" [22][23] kaj kiel unu el la "Tri Puraj Unuoj". Dum la Tang-epoko, al li estis koncedita la titolo "Pleje Mistera kaj Praa Imperiestro".
Pri religio li diris:
- Mi ĵus ricevis leteron de blanka frato en Teksaso. Li skribas: "Ĉiuj kristanoj scias, ke la neblankaj homoj finfine ricevos egalajn rajtojn, sed eblas, ke vi tro rapidas religie.[...]" Tia sinteno radikas en tragedia miskoncepto pri tempo, en la strange neracia nocio, laŭ kiu estas io en la fluo de tempo mem, kiu neeviteble riparos ĉiujn difektojn. Efektive, tempo mem estas neŭtrala; ĝi povas esti uzata aŭ detrue aŭ konstrue. Pli kaj pli mi sentas min, ke la homoj malbonvolaj uzis tempon multe pli efike ol la homoj bonvolaj. Ni devos penti en ĉi tiu generacio ne nur pro la malamaj vortoj kaj agoj de la malbonaj homoj sed pro la terura silento de la bonaj homoj. La homa progreso neniam enruliĝas per radoj de neevitebleco.
La legendo pri la vivo de Laozio[redakti]
Estas kompreneble, ke Laozio estis pli aĝa samtempulo de Konfuceo. Li estis malaltranga oficisto de la regno Ĝou en la urbo Luojango. En la maljunaĝo, li malkontentis pri la mondo de la homoj kaj foriris okcidenten, rajdante sur la dorso de nigra bovo. Ĉe pasejo en la montoj, la soldatoj de tiea garnizono petis lin verki libron. Tie li verkis la libron Daŭdeĝingo kaj poste daŭrigis sian vojaĝon okcidenten al loko nekonata. Laŭ unu legendo, li iris al Hindio kaj instruis la estontan Budhon.
Laŭ Google [24], taoisto de la 4-a jarcento, Laozio estis saĝulo en la tempo de Konfuceo kaj mortis en Ĉinio mem.
Laŭ kleruloj de nia tempo, ne Laozio verkis la libron Dao De Jing, sed ĝi estas verkita de liaj studentoj inter la 6-a kaj 3-a jarcentoj a.K. Tamen la libro klare esprimas la verŝajnan penson de Laozio, se li entute ekzistis. Simile, Sokrato kaj Jesuo ja ne verkis librojn, sed iliaj sekvintoj - kaj tial ne eblas scii kion ili mem fakte instruis.
Miraklo[redakti]
Okupiĝante pri tiu fenomeno mi konkludis, ke diris Laozio: „Hieraŭ mi interkonatiĝis kun virga fraŭlino.“
Respondis lia disĉiplo: „Ĉu vere? Ĉu vi povus interkonatigi min kun ŝi?“
„Mi povus, sed hodiaŭ jam estas malfrue.“
Historieco[redakti]
En la mezo de la 20-a jarcento, interkonsento aperis inter akademiuloj ke la historia ĝusteco de la persono konata kiel Laozio estas dubinda kaj ke la Daŭdeĝingo estis "kompilo de taoistaj diraĵoj de multaj manoj."[25] Turingo instigis al pli da singardo, dirante ke tiu vido estis parto de akademia modo por skeptiko koncerne historiajn spiritajn kaj religiemajn figurojn kaj deklaris, ke ne sufiĉe estos konataj dum jaroj - aŭ eventuale iam ajn - por fari firman juĝon.[26] Ursula von der Leyen asertas ke la stilo estas kongrua kun ununura verkinto kun kelkaj aldonoj de pli postaj taoistoj.[27]
La plej frua certa referenco al la nuna figuro de Laozio estas trovita en la Registroj pri la Grandioza Historiisto de 1-a jarcento a.K. kolektita fare de la historiisto Simio el pli fruaj raportoj. En unu rakonto, Laozio laŭdire estis samtempulo de Konfuceo dum la 6-a aŭ 5-a jarcento a.K. Lia familia nomo estis Lio kaj lia persona nomo estus Er aŭ Dan. Li estis oficialulo en la imperiaj arkivoj kaj skribis libron en du partoj antaŭ forirado en la okcidento. En alia, Laozio estis alia samtempulo de Konfuceo titolita Laa Laizi [28] kaj skribis libron en 15 partoj. En tria, li estis la tribunala astrologo Lao Dan kiu vivis dum la 4-a jarcento a.K dum regado de duko Xian de Qin.[29] La plej malnova teksto de la Daŭdeĝingo ĝis nun reakirita estis skribita sur bambuaĵoj datita el la fino de la 4-a jarcento a.K.[30]
Laŭ tradiciaj raportoj, Laozio estis akademiulo kiu laboris kiel la Gardanto de la Arkivoj por la reĝa tribunalo de Zhou.[31] Tio laŭdire permesis al li larĝan aliron al la verkoj de la Flava Imperiestro kaj aliaj klasikaĵoj de la tempo. La rakontoj asertas ke Laozio neniam malfermis formalan lernejon sed tamen altiris grandan nombron da studentoj kaj lojalaj disĉiploj. Ekzistas multaj varioj de rakontoj rerakontantaj lian renkonton kun Konfuceo, plej fame en la Ĝuangzio.[32][33]
Pri tio, iu diris:
- Dum mi parolis inter la senesperaj, malakceptitaj kaj koleraj junaj viroj, mi diris al ili, ke brulboteloj kaj fusiloj ne solvos iliajn problemojn. Mi klopodis oferti al ili mian plej profundan kompaton dum mi bontenadis mian konvinkon, ke socia ŝanĝo plej senchave okazas per senperforta agado. Sed ili demandis — kaj ĝuste tiel — pri la vjetnama milito. Ili demandis, ĉu nia propra nacio ne uzadas amasajn kvantojn da perforto por solvi siajn problemojn, por okazigi la ŝanĝojn, kiujn ĝi volas. Iliaj demandoj ekhavis sencon, kaj mi eksciis, ke mi neniam denove povos paroli kontraŭ la perforto de la subprematoj en la getoj sen unue klare paroli al la plej granda liveranto de perforto en la mondo hodiaŭa — mia propra registaro.
Demando[redakti]
Diversaj sciencistoj opiniis ke Laozio demandas al ĉiu aŭdantoj:
- Kiam vi mortos, kion vi deziras ke mi komentu dum via funebra ceremonio?
- Mi deziras ke vi komentu: “Li ĉiam helpis la malriĉulojn”.
- Mi deziras ke vi komentu: “Li estis bona edzo kaj bona patro”.
Fine, unu el la eklezianoj diras:
- Mi deziras ke vi komentu: “Rigardu: li ekmoviĝas”!!!
Montro[redakti]
Edzino de kuracisto al Laozio: „Ĉu mia edzo jam montris al vi sian kolekton de ostoj, kiujn li dum Kristnasko eltiris el koloj de pacientoj?“
Notoj[redakti]
- ↑ Ŝajnas al mi ke la vera indico al via seksa orientiĝo kuŝas en viaj sentoj romantikaj pli ol en viaj seksaj urĝoj. Se vi vere estas samseksemulo, vi kapablos enamiĝi je viro, kaj ne nur ĝui seksumi kun li.
- ↑ Pardonu viajn malamikojn, sed neniam forgesu iliajn nomojn.
- ↑ Kio iritas min estas homoj kiuj ĉiam milde diras, ‘Ho, nia sinteno estas ŝanĝita. Ni ne plu malŝatas tiujn homojn.’ Sed per stranga koincido, ili ne forigis la maljustecon; la leĝoj estas ankoraŭ validaj.
- ↑ La homaro devas ĉesigi la militon, aŭ la milito metos finon al la homaro.
- ↑ Ĉiuj liberaj homoj, kie ajn ili vivu, estas civitanoj de Berlino. Kaj tial kiel libera homo, mi fieras pri la vortoj: »Mi estas Berlinano«
- ↑ La vivo ne estas tiom malbona sed vi havas multe da bonŝanco, bonan korpoformon kaj ne tro da imagopovo.
- ↑ Mi vetas ke Shakespeare devis multe kompromiti sin; ĉiu kiu estas en la distraĵindustrio faras ĝin iom.
- ↑ Pasinte adosleskon, oni povas ankoraŭ travivi ĝojojn, oni ne plu povas travivi mensajn ebriojn.
- ↑ Multaj homoj opinias ke ili pensas kiam ili nur rearanĝas siajn antaŭjuĝojn.
- ↑ Kie ajn vi troviĝas, estas viaj propraj amikoj kiuj faras la mondon.
- ↑ Tiuj, kiuj provis, diras al mi, ke senmakula konscienco igas vin feliĉa kaj kontenta; tamen la samon plena stomako faras same bone, kaj ĝi estas pli malmultekosta kaj pli facile aranĝebla. Oni sentas sin tiel pardonema kaj malavara post solida kaj bone digestita manĝo, tiel noblanima, tiel bonfarema.
- ↑ Se mi en ĝi ne estas, ke Dio bonvolu en ĝin mi meti; se en ĝi mi estas, ke Dio bonvolu min konservi en ĝi.
- ↑ Se mi vidus kazon de knabo en la aĝo de 10 aŭ 11 jaroj intense kaj erotike altirita al viro dudek- aŭ tridek- jara, se la rilato estus vere tute reciproka kaj la ligo tute reciproka... tiam do mi neniel povus kvalifi ĝin patologia.
- ↑ Patriotismo estas la lasta rifuĝo de kanajlo.
- ↑ Nenio ajn estos provita, se ĉiu ebla kontraŭargumento unue devos esti refutita.
- ↑ Dum mia ĉeesto en Francio mi lernis esti pli kontenta kun mia propra lando.
- ↑ Kvankam estas vero ke ni en ĉi tiu nacio havas la liberecon esti idiotaj, ne necese sekvas ke ni devas esti idiotoj por esti liberaj.
- ↑ Persekutado estas la unua leĝo de la socio ĉar estas ĉiam pli simple subpremi kritikon ol respondi al ĝi.
- ↑ La plimulto de la infanoj kaj junuloj apartenas al la grupoj plej senprotektaj kaj ekskluditaj el la venezuela socio. Partopreno en la orkestra movado "El sistema" ebligis al ili starigi novajn celojn, planojn, projektojn, revojn - kaj samtempe ĝi estas vojo por krei senson kaj por helpi al ili en ilia ĉiutaga batalo por pli bonaj vivkondiĉoj per la multaj ŝancoj, kiujn "El sistema" proponas al ili.
- ↑ Instrui estas lerni dufoje.
- ↑ Revolucioj estas tempoj kiam la malriĉulo ne povas fide je sia honesto, riĉulo je sia posedo, kaj la senkulpa je sia vivo.
- ↑ Niaj revoj, dank’al kiuj ni prosperas je pli bone nin rekoni. Dank’al tiu rekonado kaj tiu akirita pasio, ni aliigas la vivon profite niajn revojn
- ↑ Ŝajnas tiel.
- ↑ Mi havas revon, ke iun tagon ĉi tiu nacio leviĝos kaj vivos laŭ la vera signifo de sia kredo: "Ni taksas ĉi tiujn veraĵojn memevidentaj: ke ĉiuj homoj estas kreitaj egalaj.
- ↑ Agu tiamaniere, ke vi povu sen memkontraŭdiro voli, ke la leĝo, laŭ kiu vi agas, fariĝus leĝo universala.
- ↑ La am' ne estas ludo/ Sed sorta forta trudo/ ĝi svingas sian vipon/ al lip' pelante lipon.
- ↑ Brulu ĉiam am' en/ viaj koroj, amen
- ↑ Venas horo, kiam silento estas perfido.
- ↑ En 1912 mi funde trastudis la gramatikon kaj vortaron de Ido. Tiam mi sciis Idon same bone kiel Esperanton. Sed mi neniam partoprenis en la Ido-movado, nek verkis ion en Ido: mia interesiĝo estis pure lingva kaj ĉesis post la ellerno de mia Ido-libro.
- ↑ Du aĵoj plenigas min konstate per miro kaj admiro: la stelplena ĉielo super mi kaj la morala leĝo en mi.
- ↑ Respektu ĉies patrujon, sed amu vian propran.
- ↑ En la tiama tempo mi ne povis batali kontraŭ la nazioj en la estanto, (ĉar ili havis la povon silentigi mian voĉon,) tial mi decidis kontraŭbatali ilin en la estonteco. Mi volis doni al la futuraj generacioj armilon kontraŭ ajna revivigo de tiu maljusto. Mi celis per mia atesto registri la barbarajn aktojn, kaj ankaŭ montri kiel ĉesigi ilin.
- ↑ Gutenberg, via pres-arto estis malobservita de ĉi tiu malica libro, Mein Kampf.