Fero

"Krevis la vazo antaŭ la nazo"

~ Zamenhof pri tute alia a-fero

"Viaj aliaj asertoj pri CIA kaj FBI estas tre malvaloraj se vi do eĉ ne legis anglalingvajn fontojn pri tio"

~ Brahmao

"Rusto manĝas feron, ĉagreno la koron"

~ Zamenhof nun pri fero kaj rusto

"Urson al mielo oni ne tiras per orelo."

~ François Genoud

Fero lŭ PIV ests

1. ĉio, kio ests en l' mondo, konkret ŭ abstrakt, montrt en nedifinit mniero,
2. tio, pri kio oni okupiĝs, kion oni frs ŭ intencs fri,
3. tio, kio koncerns l' privtjn ŭ publikjn interesojn,
4. tio, kio ests diskutt ntŭ juĝisto(j),
5. tio, kio ests diskutt inter proponnto kaj postulnto,
6. la Espernto-mvdo.

Lingve

La Kemiaj Elementoj H He Li Be B C N O F Ne Na Ma Al Si P $ Cl Ar K Ca Sk Ti V Cr Mu Fe Co Ni Cu Fm Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nf Me Tc Ru Rh Pd Ak Kd In Sl Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Pr Ad Rn Fr Ra ** Rf Dg Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uea Put Uuq Uup Ld Uus Umo Ve Ubn *** La Ce Pr Nd Pm Sm €u Gg Tb Di Ho Er Tm Yb Lk Ac Th Pa U Np Pi Am Cm Bk Cf Fm Md No Ls Ubu Us Ka Kk

Zmenhof diris: leĝdonntoj en l' fero de l' lingvo internaci devs esti nur logiko, talento kj l' opinio de l' plejmulto.

Skandinavio

La fero inter la tri Skandinaviaj landoj nomiĝas Skagerrak (Dio mia!)

Propraĵo

—Se oni lasas kuŝi la feron ekstere, kio okazos je ̧ĝi?

—Ĝi rustiĝos.

—Kaj la oron?

—Oni ̧ĝin ŝtelos.

Gravaj proprecoj

1. La averaĝa fero-atomo havas 56-oblan mason de unu hidrogen-atomo (grave, ĉu ne?);
2. Fero estas la deke plej ofta elemento en la universo (ĉu?)
3. La metalo estas preparata el fererco, kiu enhavas feran oksidon (ho, ve! Kiel mi vivis ĝis nun sen scii tion?)
4. La fererco estas reduktata al kruda fero; procedo forigas la malpuraĵojn (ŝlako) (la diablo forportu!)
5. Fero gravas teknike por la produktado de ŝtalo (tion mi jam sciis)
6. La ŝtaloj estas alojoj, kiuj enhavas krom fero aliajn metalojn kaj nemetalojn (precipe karbonon) (tion mi jam sciis, sed neniam mi komprenis)
7. La atomkerno de fer-izotopo ⁵⁶Fe havas la plej fortan ligenergion je nukleono el inter ĉiuj atomkernoj (mi ne komprenis eĉ unu vorton, bonvole NE klarigu min)
8. La fuzio de la elementoj en la steloj finiĝas je fero (ĉu ankaŭ la verda stelo?)
9. La pli pezaj elementoj aperas ĉe la eksplodo de supernovao, kiu respondecas ankaŭ pri la disĵeto de la kunkerniĝintaj materioj (mi diros tion al mia edzino iam)
10. En spactemperaturo la alotropaj modifoj de la pura fero estas la ferito aŭ α-fero. Tiu-ĉi modifo montras kube spacocentritan kristalan kradon, kio estas sub 911 °C . Sube de la Curie-punkto ĉe 768 °C, la ferito estas feromagneta.

La modifo inter 768 °C kaj 911 °C nomiĝas β-fero. Ĉar ĝi de la α-fero ne diferenciĝas de la ferito en la magnetaj proprecoj , ĝi estas nomata ankaŭ kutime kiel α-fero (diru tion al viaj familianoj dum kristnaska festo)

1. Ĝis 1392 °C ekzistas faco-centrita modifo aŭ aŭsterito. Ĉe pli altiĝanta temperaturo ŝanĝiĝas la fero al δ-ferito, kiu denove montras kube spacocentritan kradon. La fandopunkto estas 1539 °C (ĈU????????????????)